ΚΡΗΤΗ : Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

 


ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΕΝΩΣΗΣ




Το λιμάνι του Χάνδακα τον 19ο αιώνα.
Λιθογραφία από το βιβλίο "Περιηγήσεις στην Αίγυπτο και την Κρήτη" του C.Rochfort Scott.

"Χορός είτε με λύρα, είτε με βόλι, πάντα χορός, ο δρόμος των Ελλήνων" Κ. Παλαμάς

 

Υστερα από 450 χρόνια ενετοκρατίας (1211-1669), η Κρήτη υποδουλώνεται στους Οθωμανούς το 1669. Στις 4 Οκτωβρίου ο Αχμέτ Κιοπρουλής προήλαυνε θριαμβευτικά σε μια άδεια ερημωμένη και κατεστραμμένη πολιτεία του Χάνδακα (σημερινού Ηρακλείου). Αυτή η προέλαση σηματοδοτεί την έναρξη της οθωμανικής κυριαρχίας στο νησί με σκληρά κατασταλτικά μέτρα, όπως δυσβάσταχτη φορολογία του χριστιανικού πληθυσμού και μαζικούς εξισλαμισμούς. Εξάλλου, την εποχή αυτή παρατηρείται το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού, καθώς πολλοί Κρήτες διατηρούσαν κρυφά τη χριστιανική τους πίστη.

Παράλληλα, αναπτύσσονται αντάρτικες ομάδες (Χαϊνηδες) που θα αποτελέσουν αργότερα τη βάση για τη συγκρότηση της κρητικής αντίστασης. Με την επανάσταση του Δασκαλογιάννη, εξέχουσας προσωπικότητας των Σφακίων, τον Απρίλιο του 1770, εγκαινιάζεται η χορεία των κρητικών επανα-στάσεων που θα ξεσπάσουν διαδοχικά σε όλη τη διάρκεια του 19ου αιώνα. Το Μάρτιο του 1821 ξεσπά η μεγάλη εθνική επανάσταση των Ελλήνων, που φτάνει στην Κρήτη τρεις μήνες αργότερα: "Οι κάτοικοι της νήσου Κρήτης, πλήρεις από υψηλόν και ευγενές της ελευθερίας αίσθημα, έλαβον κατά της Οθωμανικής τυραννίας τα όπλα περί τας 14 του μηνός Ιουνίου εν έτει 1821".

Επίσημη προκήρυξη της Γενικής Συνελεύσεως των Κρητών Επαναστατικά κινήματα αναπτύσσονται σε όλο το νησί. Ο αγώνας διήρκησε για 10 σχεδόν χρόνια μέσα από συνεχείς αναζωπυρώσεις και σκληρές απόπειρες καταστολής. Σιγά σιγά οι ηρωικές μορφές πληθαίνουν και όλο και περισσότερα τραγούδια δημιουργούνται για τα κατορθώματα των πολεμιστών. Όμως, το πρωτόκολλο των Μεγάλων Δυνάμεων του 1830 ορίζει ότι η Κρήτη περνάει στη δικαιοδοσία του Μεχμέτ Αλή της Αιγύπτου ως δώρο για τη βοήθειά του προς το Σουλτάνο. Ο αγώνας των Κρητών για την ένταξή τους στο νέο ελληνικό κράτος δε δικαιώνεται: Φωνάζουν κλαίν οι Χριστιανοί "Αφέντη κουμαντάτε να ιδείς πουλιά πετούμενα στσοι δρόμους να περνούσι τα κόκκαλα των Χριστιανώ στα ντόδια να βαστούσι. Όσοι καταλυθήκανε στα όρη κ' εις τα δάση, ποιος είν' απού θα σου τσοι πη και θα τσοι λογαριάση.

Το 1840 με τη συνθήκη του Λονδίνου η Κρήτη αποδίδεται ξανά στο Σουλτάνο. Τα επόμενα 20 χρόνια οι Κρήτες απέχουν από κάθε επαναστατική δραστηριότητα. Η άρνηση όμως του Σουλτάνου να εφαρμόσει στην Κρήτη τις μεταρρυθμίσεις του Χάττι Χουμαγιούν που προέβλεπαν σημαντικά προνόμια στους χριστιανικούς πληθυσμούς της αυτοκρατορίας του σε συνδυασμό με τα σκληρά μέτρα του Γενικού Διοικητή της νήσου Ισμαήλ πασά, οδήγησαν τους Κρήτες στην αιματηρή επανάσταση του 1866 - 1869 για την ένωσή τους με την Ελλάδα. Το σύνθημα των Κρητών "Ένωσις ή Θάνατος" κατά το παλαιότερο "Ελευθερία ή Θάνατος" εκφράζει τον πόθο των Κρητών για ελευθερία και εθνική αποκατάσταση και δικαίως χαρακτηρίζει τον αγώνα τους ως "δεύτερο '21".

Κορυφαίο γεγονός της περιόδου αυτής είναι η πολιορκία και το ολοκαύτωμα της μονής του Αρκαδίου, όπου αυτοπυρπολήθηκαν οι πολιορκημένοι από τους Τούρκους επαναστάτες με παράγγελμα του ηγουμένου Γαβριήλ, στις 8 Νοεμβρίου 1866. Αυτή η πράξη αυταπάρνησης προκάλεσε ισχυρή συγκίνηση στην παγκόσμια κοινή γνώμη: "Η ηρωική Μονή, η δίκην φρουρίου αγωνισαμένη αποθνήσκει ως ηφαίστειον! Τα Ψαρά δεν είναι επικώτερα, το Μεσολόγγι δεν ίσταται υψηλότερον" Β. Ουγκώ Άγιος Βασίλης έρχεται χλωμός και λυπημένος και στο ραβδί εκούμπησε σαν κι ήταν κουρασμένος. βαστούσε πέννα και χαρτί και το χαρτί του λέγει και το διαβάζει γι Άγιος και πικραμένα κλαίγει. "Φέτο να μη γιορτάσετε σαν πρώτα τη γιορτή μου, καλά να με γλυκάνετε, να 'χετε την ευχή μου... Από την Κρήτη πέρασα απ' τα πιστά παιδιά μου... Εκεί 'ναι το περήφανο, το Άγιον Αρκάδι, εις σε σωρό κατάμαυρον, καθώς τον μαύρον Άδη. εκεί πεινούν οι ζωντανοί και κλαίν' οι πεθαμένοι, είναι στον κόσμο άθαφτοι, στον κάμπο ξαπλωμένοι έχει και νιες, έχει και νιους, παιδιά σαν αγγελούδια που τα θερίζει το σπαθί του Τούρκου σαν πουλούδια. Για άλλη μια φορά η επιθυμία των Κρητών για ελευθερία μένει απραγματο-ποίητη, αφού η ευρωπαϊκή διπλωματία στρέφεται υπέρ της Τουρκίας με τον όρο όμως να παραχωρήσει διοικητικά προνόμια στους Κρήτες.

Τελικά, τον Οκτώβριο του 1878 υπογράφεται η σύμβαση της Χαλέπας που προβλέπει μεταξύ άλλων το διορισμό χριστιανού Γενικού Διοικητή Κρήτης και μετατρέπει το νησί σε ένα είδος ημιαυτόνομης επαρχίας με ιδιαίτερα προνόμια. Τα θετικά αποτελέσματα της σύμβασης, όμως, σκιάζουν τα εσωτερικά κομματικά πάθη των Κρητών που οδηγούν στην επιπόλαιη και άκαιρη επανάσταση του 1889 η οποία ακυρώνει τα χριστιανικά προνόμια της Σύμβασης και επαναφέρει την τουρκική τρομοκρατία περασμένων καιρών, ιδιαίτερα κατά το διάστημα 1889-1894.

Το 1895 γεννιέται η ιδέα μιας αυτόνομης ή ημιαυτόνομης πολιτείας με εμπνευστή της το Σφακιανό πολιτευτή Μανούσο Κούνδουρο, πράγμα που αντιμετωπίζεται αρνητικά από τους Τούρκους. Μετά από σειρά νικηφόρων μαχών και τουρκικών ωμοτήτων ο Σουλτάνος-με παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων-επαναφέρει τις ρυθμίσεις της Σύμβασης της Χαλέπας. Η αντίδραση όμως του μουσουλμανικού στοιχείου στη Σύμβαση οδηγεί σε νέες συγκρούσεις στο νησί με αποτέλεσμα οι επαναστάτες των Χανίων με ηγέτη το Ελευθέριο Βενιζέλο (καθώς και άλλες επαναστατικές οργανώσεις) να υπογράψουν στις 15 Ιανουαρίου 1897 στο Ακρωτήρι Ψήφισμα που κηρύττει την κατάλυση της τουρκικής κατοχής και την ένωση με την Ελλάδα καλώντας το βασιλιά της Ελλάδας να καταλάβει το νησί. Κάτω από την πίεση αυτή, οι Μεγάλες Δυνάμεις προτείνουν τη λύση της αυτονομίας, την οποία οι Κρήτες και η ελληνική κυβέρνηση αναγκάζονται να τη δεχθούν μετά τον ατυχή ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Θέτουν όμως, ως απαράβατο όρο την απομάκρυνση του τουρκικού στρατού από την Κρήτη.

Το νησί τίθεται υπό ευρωπαϊκή προστασία. Ωστόσο, κατά τη μετάβαση στο νέο καθεστώς της αυτονομίας πραγματοποιούνται βιαιότητες κατά των Κρητών αλλά και των Άγγλων από εξαγριωμένους Τούρκους στις 25 Αυγούστου 1898 στο Ηράκλειο με φόνους, εμπρησμούς και λεηλασίες. Το γεγονός αυτό επισπεύδει τη λύση του Κρητικού Ζητήματος με την αποδοχή εκ μέρους των Μ. Δυνάμεων της απομάκρυνσης του τουρκικού στρατού.  

Στις 2 Νοεμβρίου του 1898 οι τελευταίοι Τούρκοι στρατιώτες αποχωρούν οριστικά από το νησί. Εσιγανέψαν οι καιροί κι επάψαν οι γι-ανέμοι, πάψαν και σένα οι στράτες σου, σουλτάνο, απού την Κρήτη. Στην Κρήτη μπλιο σου δεν πατείς, στην Κρήτη δε διαβαίνεις. Ένα μήνα αργότερα, το Δεκέμβριο του 1898, ο πρίγκηπας Γεώργιος, Ύπατος Αρμοστής Κρήτης αποβιβάζεται στα Χανιά.

Η σημαία της νέας Κρητικής Πολιτείας υψώνεται στο κάστρο του Φιρκά. Το φρενήρη ενθουσιασμό του κρητικού λαού στο λιμάνι των Χανίων, απομνημονεύει ο Νικόλαος Καζαντζάκης στον Αλέξη Ζορμπά: Κι αν ήταν κάθε άνθρωπος να διαλέει την Παράδεισό του στον ουρανό σύμφωνα με τα γούστα του - έτσι πρέπει! αυτό θα πει Παράδεισο! - εγώ θα 'λεγα του Θεού: "Θεέ μου, να ναι η Παράδεισό μου μια Κρήτη γεμάτη μερτιές και σημαίες. και να βαστά αιώνια η στιγμή που πατάει ο πρίγκηπας στην Κρήτη". Ο Ύπατος Αρμοστής απευθύνει το πρώτο του διάγγελμα προς τον κρητικό λαό: "Θα καταβάλω πάσαν προσπάθειαν υπέρ της ευημερίας σας, θα φροντίσω να διοικηθήτε καλώς, δικαίως και αμερολήπτως, ν' αποκτήσετε ανεξαιρέτως ασφάλειαν αληθή, ην εγγυάται μόνον το κράτος του νόμου και θεσμοί λυσιτελείς".

Τον Απρίλιο του 1899 σχηματίζεται η πρώτη κυβέρνηση της Κρήτης, με υπουργούς το Βενιζέλο, το Φούμη, τον Κούνδουρο, το Γιαμαλάκη και Γενιτσαράκη. Αμέσως επιδίδεται στο έργο της εσωτερικής ανασυγκρότησης του νησιού. Πολύ σύντομα, όμως, αναδύονται οι πρώτες εσωτερικές διαφωνίες που έμελλε να λάβουν διαστάσεις ανοιχτής σύγκρουσης μεταξύ του πρίγκηπα Γεώργιου και του Ελ. Βενιζέλου. Ο πρώτος παραμένει πιστός στο καθεστώς της αυτονομίας, ενώ ο δεύτερος υποστηρίζει τη δυναμικότερη προώθηση της ένωσης. Τα πράγματα έφτασαν στα άκρα και στις 10 Μαρτίου του 1905 ξεσπά επανάσταση στο Θέρισο εναντίον της Αρμοστείας με επικεφαλής το Βενιζέλο. Αίτημα η απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και η αντικατάστασή τους από Κρήτες πολιτοφύλακες. Χωροφυλακή και αγήματα των ξένων δυνάμεων κινούνται εναντίον των επαναστατών που όμως κρατούν σθεναρά.

Σχηματίζεται επαναστατική κυβέρνηση με πρόεδρο το Βενιζέλο και επεκτείνει την επιρροή της σε όλο το νησί αναγκάζοντας τις Μ. Δυνάμεις να δεχτούν τη νέα κατάσταση. Ο πρίγκηπας Γεώργιος παραιτείται στις 12 Σεπτεμβρίου του 1906 και τη θέση του αναλαμβάνει ο Αλέξ. Ζαϊμης. Εκλέγεται πρόεδρος της Ελληνικής Συνελεύσεως των Κρητών και έπειτα πρωθυπουργός της Κρητικής Πολιτείας ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Η Κρητική Κυβέρνηση εκδίδει επίσημο ψήφισμα στις 24 Σεπτεμβρίου του 1908: "Η Κυβέρνησις της Κρήτης διερμηνεύουσα το αναλλοίωτον φρόνημα του κρητικού λαού, κηρύσσει την ανεξαρτησίαν της Κρήτης και την ένωσιν αυτής μετά της Ελλάδος, όπως μετ' αυτής αποτελέση αδιαίρετον και αδιάσπαστον Συνταγματικόν Βασίλειον. Παρακαλεί την Αυτού Μεγαλειότητα, το Βασιλέα ν' αναλάβη τη διακυβέρνηση της νήσου". Η ελληνική σημαία υψώνεται στο φρούριο του Φιρκά. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ζητούν επιτακτικά την υποστολή της και επειδή κανένας Κρητικός δε θέλησε να την κατεβάσει, ένα άγημα των Μ. Δυνάμεων μεταβαίνει στο φρούριο του Φιρκά και κόβει τον ιστό. Η Κρητική Κυβέρνηση παραιτείται και η Κρήτη διοικείται από προσωρινές επιτροπές περιμένοντας τη διαμόρφωση μιας ακόμη ευνοϊκής συγκυρίας προκειμένου να οριστικοποιηθεί η ένωση.

Ο Βενιζέλος αναλαμβάνει το Σεπτέμβριο του 1910 την πρωθυπουργία της Ελλάδας. Στο πλαίσιο της διπλωματικής του στρατηγικής δεν επέτρεπε την αποδοχή των Κρητών βουλευτών από το ελληνικό κοινοβούλιο. Η επιλογή του αποδείχτηκε σοφή, καθώς η έκρηξη των βαλκανικών πολέμων το 1912 ανέτρεψε το διεθνές πολιτικό σκηνικό. Οι Κρήτες βουλευτές γίνονται πανηγυρικά δεκτοί στην αίθουσα της βουλής, αλλά ο πρωθυπουργός εξακολουθεί να συνδέει την οριστική ρύθμιση του κρητικού ζητήματος με τον τερματισμό του πολέμου.

Με το άρθρο 4 της συνθήκης του Λονδίνου στις 30 Μαίου 1913 ο Σουλτάνος παραιτείται απ' όλα τα δικαιώματά του στην Κρήτη, η οποία εντάσσεται στην ελληνική επικράτεια ως οργανικό και αναπόσπαστο τμήμα της. Αυτή τη φορά η ελληνική σημαία κυματίζει μόνη της στο φρούριο του Φιρκά, χωρίς κανένας να έχει το δικαίωμα να ζητήσει την υποστολή της.

Στο ίδιο μέρος όπου άλλοτε κυμάτιζε η τουρκική σημαία, στήνεται μαρμάρινη επιγραφή:

ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ 1669-1913 ΗΤΟΙ, 267 ΕΤΗ, 7 ΜΗΝΕΣ, 7 ΗΜΕΡΑΙ ΕΤΗ ΑΓΩΝΙΑΣ

Μουσική και χοροί των Κρητών

Πήλινο ομοίωμα του 15ου π.χ. αιώνα από το Παλαίκαστρο της Σητείας αποδίδει
ανοιχτό κυκλικό χορό με τρεις γυναίκες που κρατιούνται από τα χέρια, ενώ μια άλλη παίζει τη λύρα.
(Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου)

Ο Κρητικός από την απώτατη αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας συνδέει κάθε στιγμή του κοινωνικού του βίου με τη μουσική και το χορό. Στη συγκομιδή, στην ανάπαυλα, στις ιερές τελετουργίες και γιορτές, στο γάμο, στη γέννηση, στο θάνατο και στο μοιρολόι, σε κάθε ευκαιρία ο Κρητικός τραγουδά. Τραγουδά και χορεύει τις χαρές, τις λύπες, την κακοτυχιά, το σεβντά, την ανδρεία. Ιστορικά και λογοτεχνικά, αποδεικνύεται ότι η μουσική και ο χορός διατηρούν το δυναμισμό τους από την αρχαιότητα ως τις μέρες μας.

Τα τραγούδια και οι χοροί της Κρήτης ποικίλλουν. Διαφέρουν από νομό σε νομό, από επαρχία σε επαρχία, ακόμη και ανάμεσα στα χωριά. Το ίδιο συμβαίνει και με τα μουσικά όργανα.

α. Μουσικά όργανα


Τα μουσικά όργανα χρησιμοποιούνται σύμφωνα με τις περιστάσεις. Για μεγάλα γλέντια, πανηγύρια και γάμους χρησιμοποιείται η λύρα ή το βιολί συνοδεία λαγούτων ή και κιθάρας. Στην ανατολική Κρήτη χρησιμοποιείται ως συνοδευτικό όργανο το νταουλάκι και τα γερακοκούδουνα (μικρά κουδουνάκια στερεωμένα στο παλαιϊνό χοντρό κρητικό δοξάρι της λύρας). Η λύρα έχει τρεις βασικές μορφές. Οι δύο πρώτες είναι αχλαδόσχημες. Το λυράκι με μικρό ρηχό σκάφος και οξύ ήχο, το οποίο απαντάται και στα Δωδεκάνησα, στη Θράκη και στη Μακεδονία και η βροντόλυρα με μεγάλο βαθύ σκάφος και έντονο βαρύ ήχο. Ακόμη, σύντομη πορεία είχε η εμφάνιση -στα χρόνια του μεσοπολέμου- της βιολόλυρας η οποία παίζεται σπανίως σήμερα.

Η λύρα που έχει επικρατήσει και ακούγεται σήμερα στην Κρήτη, οφείλει το σχήμα και την απόδοσή της στο Μανώλη Σταγάκη ο οποίος κατασκεύασε γύρω στα 1940 τη σημερινή κρητική λύρα, η οποία καθιερώθηκε το 1950. Οι λύρες κατασκευάζονται από ξύλο μαύρης μουρνιάς, καρυδιάς ή ασφεντάμου. Για τις μικρότερες "καθιστικές" παρέες ή για τα "κλειστά" οικογενειακά γλέντια, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και το μαντολίνο ή η μαντόλα. Τα όργανα αυτά εξυπηρετούν την εκτέλεση χιλιάδων αυτοσχέδιων "μαντινάδων" (διστίχων) στο ρυθμό της κοντυλιάς (Σιγανού χορού-Πεντοζάλη) ή του Αργού τραγουδιστικού Συρτού. Πρέπει να αναφερθεί και το μπουλγαρί, το οποίο σήμερα σπανίζει στις κρητικές μουσικές βραδιές.

Το πιο διαδεδομένο όργανο στην Κρήτη, που χρονολογείται από την εποχή του Ερωτόκριτου και έφτασε έως σήμερα με ορισμένες παραλλαγές, πρέπει να θεωρηθεί το λαγούτο. Ο ίδιος ο Ερωτόκριτος: "Ήπαιρνε το λαγούτον του και σιγανοπορπάτει /κ' εχτύπα ν-το γλυκιά γλυκιά ανάδια στο παλάτι. Ήτον η χέρα ζάχαρη, φωνή 'χε σαν τ' αηδόνι /κάθε καρδιά να του γροικά κλαίει κι αναδακρυώνει Κι αυτόνος ο τραγουδιστής κι αυτός ο λαγουτάρις /είναι μεγάλη δύναμις, είναι μεγάλη χάρις" Αλλά ας μην λησμονούμε την ασκομαντούρα (άσκαυλος), όργανο αρχαιότατο κυρίως ποιμενικό, το οποίο σήμερα τείνει να εξαφανιστεί. Το ίδιο συμβαίνει με τα θιαμπόλια ή σφυροχάμπιολα (ποιμενικοί αυλοί). Στο μοναστήρι του Αγίου Φανουρίου βρίσκεται αγιογραφία του 15ου αιώνα μ.Χ. που εικονίζει τον Άγιο Φανούριο να παίζει ασκομαντούρα.

Τα όργανα που προαναφέρθηκαν εξυπηρετούν επαξίως όλες τις μουσικοχορευτικές ανάγκες του νησιού και σφυρηλατήθηκαν μέσα στο χρόνο σύμφωνα με τις ιδιαιτερότητες της ψυχοσύνθεσης του Κρητικού. Είναι πολύ εύκολο να "στελιώσει" ένα γλέντι στην Κρήτη. Καλοί μεζέδες, άφθονο κρασί και τσικουδιά, οι πρόθυμοι οργανοπαίκτες, οι αυτοσχέδιοι στιχοπλόκοι, "μαντιναδολόγοι", οι καλλίφωνοι τραγουδιστές των ριζίτικων, και η παρέα έδεσε. Μέχρι το πρωί ανταλλάσσονται μαντινάδες ή ριζίτικα που περιέχουν χιλιάδες πρωτότυπα θέματα. Η κυριότερη τάση της παρέας ρέπει προς το σεβντά με ή χωρίς ανταπόκριση, καθώς και στις ικανότητες των συνδαιτυμόνων στη δουλειά, στο κυνήγι, στα άρματα κλπ. Τα ριζίτικα είναι τραγούδια που αιώνες ζουν στην Κρήτη και τραγουδιούνται μέχρι σήμερα από το λαό της, παραδεδομένα από στόμα σε στόμα, και αποτελούν την ιερή παρακαταθήκη και τον άρρηκτο σύνδεσμο της ελληνικότητάς μας. Μερικά έχουν τις ρίζες τους στα υστεροβυζαντινά και μεταβυζαντινά χρόνια. Έχουν περιεχόμενο ιστορικό, θρησκευτικό και κοινωνικό, φυσιολατρικό και ερωτικό και με σκοπούς λιτούς, βυζαντινούς και δωρικούς, ατενίζουν τη ζωή και το θάνατο με το πάθος και τη μεγαλοπρέπεια της κρητικής φυλής. Το στόμα από ένα σημείο και έπειτα δεν μπορεί να περιγράψει τις ψυχικές εντάσεις της βραδιάς και τότε αλλάζει ο κώδικας. Μιλά ο χορός.

Στη φωτογραφία αυτή του 1939 άνδρες και γυναίκες χορεύουν γύρω από τους καθισμένους μουσικούς.
(Φωτ. Γκιζίκη)

β. Χοροί


Πεντοζάλης. Σιγανός και γρήγορος πεντοζάλης Ο Σιγανός Πεντοζάλης αποτελεί την ήρεμη, σεμνή και τελετουργική εισαγωγή των χορευτών στον ορμητικό και θυελλώδη γρήγορο Πεντοζάλη. Χορολογικώς, πρόκειται για συρτό χορό με δίσημο μέτρο (2/4), ο οποίος παρουσιάζει αρκετή ομοιότητα με τους Συρτούς στα Τρία της υπόλοιπης Ελλάδας. Ο σιγανός Πεντοζάλης παρουσιάζει σχετικές παραλλαγές ,ανάλογα με τον τόπο όπου τον συναντάμε, τόσο ως προς τα βήματα όσο και ως προς τις λαβές.

Στην Ανατολική Κρήτη επικρατεί η λαβή απ' τους ώμους, ενώ στο Ρέθυμνο επικρατεί η λαβή από τα χέρια με τους πήχεις και τους βραχίονες να εφάπτονται, παρόμοια προς το Τσακώνικο. Στην κωμόπολη Μοίρες και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσσαράς Ηρακλείου, καθώς και σ' αρκετές περιοχές του νομού Λασιθίου, ο σιγανός Πεντοζάλης είναι ο χορός της Νύφης, που χορεύεται ως προέκταση της Γαμήλιας ιερής Τελετουργίας, στον περίβολο της Εκκλησίας, αμέσως μετά τη στέψη του ανδρόγυνου.

Παρουσιάζει ένα θέαμα άκρως τελετουργικό με λαβή σταυρωτή (δέσιμο χιαστί, όπως στην "Τράτα" των Μεγάρων), όπου τα χέρια των χορευτών πλέκονται σφιχτά μεταξύ τους, συμβολίζοντας τους στενούς πλέον δεσμούς των δύο οικογενειών. Ο γρήγορος Πεντοζάλης θεωρείται ο παλαιότερος, ο κυριότερος και ο δημοφιλέστερος πηδηχτός χορός της Κρήτης. Αρκετοί μελετητές ανάγουν την προέλευσή του στις ανατολικές επαρχίες, σήμερα όμως έχει καθιερωθεί και χορεύεται με πάθος σ' όλο το νησί. Μαρτυρείται ότι παλαιότερα χορευόταν μόνο από άντρες, συνήθως οπλισμένους, γεγονός που οδηγεί στη συσχέτιση του με τους αρχαίους πολεμικούς χορούς. Την ονομασία του την οφείλει στα πέντε βήματα που τον αποτελούν, τα οποία στην Κρήτη ονομάζονται "ζάλα".

Συρτός. Ο Συρτός χορός έχει επικρατήσει και με το όνομα Χανιώτης ή Χανιώτικος, ένεκα της θεωρούμενης προέλευσής του από την ευρύτερη περιοχή του νομού Χανίων. Στηριζόμενος στο μουσικό μέτρο των 2/4, παρουσιάζει πάμπολλες παραλλαγές και ιδιομορφίες από περιοχή σε περιοχή, ως προς τις μελωδίες, τα βήματα και το ύφος. Έτσι έχουμε τα Κισσαμίτικα, Σελινιώτικα, Αποκορωνιώτικα, Ρεθυμνιώτικα, Μεσσαρίτικα συρτά, καθώς και άλλα που μπορεί να προσδιορίζονται μόνο από το χωριό καταγωγής του εμπνευστή τους που στη συνέχεια καθιερώθηκαν π.χ. Λουσακιανός και Εννιαχωριανός, Κολυμπαριανός, Καλεργιανός, Κεφαλοβρυσανός, Γαβαλοχωριανός κ.ά.

Η τοιχογραφία της χορεύτριας από το διαμέρισμα της βασίλισσας στο ανάκτορο της Κνωσσού.
(Αρχαιολογικό μουσείο Ηρακλείου, περίοδος: 1500-1450 π.χ.)

Mαλεβυζιώτης. Στην Κρήτη και ιδιαιτέρως στην ανατολική επικρατούν οι γρήγοροι και έντονα φορτισμένοι πηδηχτοί χοροί. Ο πιο διαδεδομένος πηδηχτός χορός είναι ο Μαλεβυζιώτης ή Καστρινός ή Ηρακλειώτικος Πηδηχτός. Την πρώτη ονομασία οφείλει στην ομώνυμη επαρχία Μαλεβυζίου, όπου και χορεύεται με ιδιαίτερη τέχνη και από όπου προέρχονται πλείστοι καλοί χορευτές. Στο Μαλεβυζιώτη ο χορευτής παρουσιάζει όλη του τη σβελτάδα και την ταχύτατη δεξιοτεχνία με την οποία εναλλάσσει τις φιγούρες των ποδιών, χτυπώντας ταυτόχρονα και ρυθμικά τα χέρια του σ'αυτά. Σε παλαιότερες εποχές υπό τη μουσική του Μαλεβυζιώτη συνήθιζαν να αμιλλώνται στον όσο πιο ανάλαφρο χορό.

Έτσι χόρευαν πάνω στην "πλάτη" μιας καρέκλας ή στον ώμο του λυράρη με τέτοια ταχύτητα και αλαφράδα ώστε να μην τον βαραίνουν αλλά και να μη χάνουν την ισορροπία τους. Εκτός από το Μαλεβυζιώτη, υπάρχει και ο Σητειακός Πηδηχτός, που εκτελείται ως επί το πλείστον με βιολί, καθώς και ο Μεσσαρίτικος. Στα Χανιά οι πηδηχτοί ονομάζονται Σούστες (π.χ. Καστρινή Σούστα) και ενώ δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένοι, εξαιρετικώς στο χωριό Ρούματα της επαρχίας Κισσάμου χορεύεται από άνδρες μια παραλλαγή του πηδηχτού, η Ρουμαθιανή Σούστα.

Σούστα. Η Σούστα, χορός πηδηχτός που χορεύεται σε ζευγάρια, παρά την απλή της βηματική φόρμα παρουσιάζει δεκάδες παραλλαγές ως προς τις φιγούρες και το ύφος αναλόγως προς το ζευγάρι που τη χορεύει. Θεωρείται χορός αστικής προέλευσης, και ομοιάζει με τους ζευγαρωτούς χορούς του Μεσαίωνα. Στην περιοχή της Ρεθύμνης, όπου και έχει ιδιαιτέρως επικρατήσει η Σούστα, ξεκινά σε μορφή κύκλου απ' όπου εν συνεχεία αποσπώνται ένα-ένα τα ζευγάρια, χορεύοντας σε στοίχους ή ελεύθερα.

Τις εποχές όπου οι κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων ήταν ελεγχόμενες έως αδύνατες, η Σούστα, ως ο μόνος ζευγαρωτός χορός του νησιού, αποτελούσε την καλύτερη ευκαιρία συνάντησης των νέων των παραδοσιακών κοινωνιών. Η παρατήρηση του χορού μας δίνει την εντύπωση μάχης, με χορευτικές επιθέσεις των ανδρών έναντι των γυναικών που αμύνονται. Την πρωτοβουλία στο χορό διαθέτει ο άνδρας με τα μάτια και με το σώμα. Όσο δε περισσότερες και πoλυπλoκότερες φιγούρες των ποδιών και διακλαδώσεις των χεριών επιτύχει, τόσο πιο άξια θα αναδειχτεί νικητής.

ΚΡΗΤΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ



Γιώργος Κόρδης. Η Τζόγια
(Αυγοτέμπερα σε ξύλο)

 

Το Κρητικό θέατρο αναπτύχθηκε τον 16ο αιώνα στην Βενετοκρατούμενη αστική κοινωνία των Κρητών. Οι οικονομικές και κοινωνικές ανακατατάξεις που συντελέστηκαν στην Κρήτη στο δεύτερο μισό κυρίως του 16ου αιώνα δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να διαμορφωθεί στις κρητικές πόλεις μια κοινωνία με βασικά χαρακτηριστικά την κοινωνική συνοχή αλλά και τη χειραφέτησή της από τη στενή θρησκευτικότητα του Μεσαίωνα. Σ' αυτήν την πνευματικά ελεύθερη κρητική κοινωνία του αναγεννησιακού και ελληνικού πνεύματος ακμάζει το λογοτεχνικό είδος του θεάτρου.

Ένας απ' τους εκφραστές του ήταν ο ευγενής Βιτσέντζος Κορνάρος που συνέγραψε το έξοχο ερωτικό μυθιστόρημα του "Ερωτόκριτου": "...όποιος του πόθου εδούλεψε εισέ καιρό κιανένα ας έρθη για να αφουκραστεί ότι' ναι εδώ γραμμένα... "Κ' ίντα δεν κάνει ο Έρωτας σε μια καρδιά π' ορίζει σαν την νικήση ουδέ καλό ουδέ πρεπό γνωρίζει". Η ομορφιά της νιότης, του Έρωτα, της Θάλασσας, των αλόγων των φορεμάτων και του αγώνα συνδυάζονται στο αριστούργημα της ώριμης κρητικής λογοτεχνίας, τον Ερωτόκριτο. Δημιουργός αυτού του έμμετρου ερωτικού μυθιστορήματος ο Βιτσέντζος Κορνάρος την εποχή της Βενετοκρατίας (1600 - 1610).

Η γλώσσα του έργου είναι έντονα ιδιωματική με στοιχεία απ' τη νεοελληνική κοινή και χαρακτηρίζεται από ενάργεια, εκφραστική δύναμη και λυρική γοητεία. Σκοπός του ποιητή είναι να παρουσιάσει έναν ποιητικό κόσμο εξιδανικευμένο, μακριά από το καθημερινό, αντίστοιχο προς τον ιπποτικό κόσμο των μεσαιωνικών παραδόσεων της Δυτικής Ευρώπης σε συγκερασμό με στοιχεία απ' τον ελληνικό πολιτισμό.

Υπόθεση Ερωτόκριτου. Ο ποιητής μέσα σε 10.000 στίχους εξιστορεί τις φάσεις που πέρασε η αγάπη των νέων, της Αρετούσας και του Ερωτόκριτου, ώσπου να καταλήξει στο ευτυχισμένο τέλος, το γάμο. Κατά την εξιστόρηση αυτή δίνεται η ευκαιρία στο ποιητή να αφηγηθεί και τις "ταραχές των αρμάτων" και "τση φιλιάς τη χάρη". Η βασιλοπούλα Αρετούσα αγάπησε ένα απ' τα αρχοντόπουλα του παλατιού, τον Ερωτόκριτο. Η κοινωνική διαφορά όμως εμποδίζει το γάμο και ο Ερωτόκριτος εξοργίζεται. Πριν φύγει ο νέος αρραβωνιάζεται μυστικά με την Αρετούσα και ορκίζονται αιώνια αγάπη και πίστη.

Ο πατέρας της, ο βασιλιάς της Αθήνας, Ηράκλης, θέλει να παντρέψει την κόρη του με το ρηγόπουλο του Βυζαντίου, αλλά η Αρετούσα αρνιέται, και ο πατέρας της την κλείνει σε μια σκοτεινή φυλακή μαζί με τη Νένα που την ανάθρεψε. Στον τρίτο χρόνο απάνω ο βασιλιάς των Βλάχων εισβάλλει στο βασίλειο του Ηράκλη και προκαλεί καταστροφές. Ο Ερωτόκριτος μεταμορφωμένος σε Σαρακηνό σπεύδει να βοηθήσει το βασιλιά, τον σώζει από βέβαιη αιχμαλωσία και αλλάζει την πορεία του πολέμου. Οι δυο βασιλιάδες αποφασίζουν να κριθεί η τύχη του πολέμου με μονομαχία. Διαλέγονται από τους Βλάχους ο Άριστος και από τους Αθηναίους ο Ερωτόκριτος (μεταμορφωμένος).

Στην άγρια και σκληρή πάλη σκοτώνεται ο Άριστος αλλά και ο Ερωτόκριτος πληγώνεται βαριά. Οι εχθροί νικημένοι αποχωρούν. Για τις υπηρεσίες του Ερωτόκριτου ο βασιλιάς πρότεινε να του χαρίσει το μισό βασίλειο. Ο Ερωτόκριτος όμως δε δέχεται και ζητά σε γάμο την Αρετούσα . Αυτή αρνιέται. Όταν όμως φανερώνεται ποιος είναι, παντρεύονται με τη συγκατάθεση του βασιλιά και τη χαρά όλων.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ 

ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΗΘΗΚΑΝ ΜΕ ΗΝ ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ

 

Το αφιέρωμα στη Κρήτη ήταν ένα δύσκολο, επίμοχθο αλλά και γοητευτικό εγχείρημα. Δύσκολο, λόγω της μύησης στο γλωσσικό κρητικό ιδίωμα αλλά και στον επιδέξιο και περίτεχνο κρητικό χορό. Επίμοχθο, γιατί η μύηση αυτή επέβαλε συστηματική προσπάθεια και δουλειά ...απ΄ όλους. Τέλος, γοητευτικό, γιατί μέσα από τη ζωντάνια και την πηγαία λυρική έκφραση οι μαθητές βίωσαν αισθητικά και πνευματικά ένα αξιόλογο κομμάτι της νεοελληνικής πολιτιστικής παράδοσης.

Τα μάτια δεν καλοθωρού στο μάκρεμα του τόπου,
μα πλιά μακρά και πλιά καλά θωρεί η καρδιά του ανθρώπου,
εκείνη βλέπει στα μακρά και στα κοντά γνωρίζει
και σ' ένα τόπο βρίσκεται κ' εισέ πολλούς γυρίζει.

 

Είναι βαθιά ελκυστική και συνάμα γόνιμη η μέθεξη με την ψυχή και το πνεύμα του πολιτισμού μας.
Η βιωματική επαφή με τη λαογραφία και τη λογοτεχνία του τόπου μας αποκαλύπτει τη δυναμική πολυμορφία του Ελληνικού Πολιτισμού που μέσα από τη μακραίωνη πορεία του,
μπορεί με την ίδια αναλλοίωτη και άφθαρτη ορμητικότητα να πλουτίζει τη νόησή μας και να ενισχύει,
όχι μόνο την εθνική, αλλά και την ανθρωπιστική συνείδησή μας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

* Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, εκδοτική Αθηνών, τόμοι ΙΓ΄, ΙΔ΄, ΙΕ΄.
* Θέματα Νεοελληνικής Ιστορίας, Γ΄ τάξης ενιαίου λυκείου (Θεωρητικής κατεύθυνσης), Ο.Ε.Δ.Β.
* Λίτσα Χατζοπούλου, Κρήτη Ανδρών Κρηταγενών Χώρα, εκδ. Υπουργείου Εθνικής Αμύνης - Επιτελείου Υπουργού (ΕΠΥΕΘΑ)
* Γ. Σπυριδάκης, Ελληνική Λαογραφία, τεύχος Δ΄ - δημοτική ποίηση, Αθήνα 1971
* Εφημερ. Έθνος, περιοδ. "Πατριδογνωσία", 20 Απριλίου 2003, τεύχος 62
* Εφημερ. Καθημερινή, "Επτά ημέρες",17 Οκτωβρίου 1999
* Παναγιωτάκης Ιωάννης, κείμενα από αφιέρωμα της Πανεπιστημιακής Λέσχης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για την Κρήτη.
* Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Γ΄ γυμνασίου, Ο.ΕΔ.Β.
* Ιωάννης Θεμ. Τσουχλαράκης, ΄΄Οι χοροί της Κρήτης - Μύθος, Ιστορία, Παράδοση΄΄, Κέντρο Σπουδής Κρητικού Πολιτισμου
* Χρυσούλα Τζομπανάκη, ΄΄Θαλασσινή Τριλογία του Χάνδακα΄΄.
* Γιώργος Κόρδης, ΄΄Τσ΄ αγάπης το καμίνι΄
* Ο Ερωτόκριτος του Βιτσέντζου Κορνάρου. Τα μάτια δεν καλοθωρού στο μάκρεμα του τόπου, μα πλιά μακρά και πλιά καλά θωρεί η καρδιά του ανθρώπου, εκείνη βλέπει στα μακρά και στα κοντά γνωρίζει και σ΄ ένα τόπο βρίσκεται κ΄ εισέ πολλούς γυρίζει.

ΑΦΙΕΡΩΜΑ: 1913-2003 : 90 χρόνια από την επίσημη ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα

Πηγή:
http://www.manesis.gr/kriti/kriti.htm

Η Σύμβαση της Χαλέπας

Συμφωνία, με την οποία ο Σουλτάνος παραχώρησε μια σειρά προνομίων στους χριστιανούς υπηκόους του στην Κρήτη, σε συνέχεια του Οργανικού Νόμου του 1868, τα οποία ουσιαστικά ισοδυναμούσαν με την παροχή καθεστώτος ημιαυτονομίας στη Μεγαλόνησο. Υπογράφτηκε στις 3 Οκτωβρίου  1878 στο προάστιο των Χανίων, Χαλέπα.

Τον Ιανουάριο του 1878 το πολυπληθές χριστιανικό στοιχείο της Κρήτης ξεσηκώθηκε για μία ακόμη φορά κατά του οθωμανού δυνάστη, θέλοντας να εκμεταλλευθεί τη δυσμενή για τους Τούρκους εξέλιξη του Ρωσοτουρκικού Πολέμου και να επιτύχει την πολυπόθητη Ένωση με τη μητέρα Πατρίδα. Συγκρότησε την «Παγκρήτιο Επαναστατική Επιτροπή» στο Φρε Αποκορώνου, έχοντας εξασφαλίσει την υποστήριξη της Αθήνας και του πρωθυπουργεύοντος Χαρ Τρικούπη (27 Δεκ 1877) 

Από την πλευρά του, ο Σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίντ Β' με την προτροπή της Αγγλίας αναζήτησε πολιτική λύση στο αναφυέν πρόβλημα. Απέρριπτε, όμως, τα αιτήματα των χριστιανών, που ζητούσαν αυτονομία της Κρήτης και χριστιανό διοικητή ως ηγεμόνα. Η κίνησή του αυτή εξόργισε τους επαναστάτες, οι οποίοι μέχρι τα τέλη Μαρτίου είχαν θέσει υπό τον έλεγχό τους την κρητική ύπαιθρο, περιορίζοντας τους μουσουλμάνους στα φρούρια των μεγάλων πόλεων.

Η ραγδαία αυτή εξέλιξη δημιούργησε προς στιγμήν ελπίδες ότι η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα ήταν πολύ κοντά. Διαψεύστηκαν, όμως, όταν το Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου-13 Ιουλίου 1878), που συγκάλεσαν οι Μεγάλες Δυνάμεις, απέρριψε το σχετικό αίτημά τους, υποδεικνύοντας στην Τουρκία να προχωρήσει σε νέες παραχωρήσεις προς τους Χριστιανούς της Κρήτης.

Πράγματι, στις 3 Οκτωβρίου 1878 υπογράφηκε η Σύμβαση ή Χάρτης της Χαλέπας, που χορηγούσε καθεστώς ημιαυτονομίας στη Μεγαλόνησο. Οι κυριότερες διατάξεις προέβλεπαν τα εξής:

• Ο Γενικός Διοικητής της Κρήτης θα μπορούσε να είναι και χριστιανός. Η θητεία του ήταν πενταετής, με δυνατότητα ανανέωσης.
• Ο Γενικός Διοικητής θα είχε ένα σύμβουλο από το άλλο θρήσκευμα (μουσουλμάνο αν ήταν χριστιανός και χριστιανό αν ήταν μουσουλμάνος).
• Γενική Συνέλευση (Βουλή), στην οποία θα πλειοψηφούσαν για πρώτη φορά οι χριστιανοί, θα είχε 80 μέλη (49 χριστιανούς και 31 μουσουλμάνους).
• Ίδρυση αστυνομικού σώματος με την επωνυμία Κρητική Χωροφυλακή, που θα στελεχωνόταν αποκλειστικά από ντόπιους.
• Αναγνώριση της ελληνικής ως επίσημης γλώσσα των δικαστηρίων και της Γενικής Συνέλευσης. Μόνο τα επίσημα πρακτικά, οι αποφάσεις των δικαστηρίων και η επίσημη αλληλογραφία θα συντάσσονταν και στις δύο γλώσσες.
• Χορήγηση γενικής αμνηστίας σε όσους είχαν λάβει μέρος στην εξέγερση του 1878 και άδεια οπλοφορίας στους Κρητικούς, με την οποία θα μπορούσαν να κρατήσουν τα όπλα τους.
• Θεσμοθέτηση σημαντικών φορολογικών ελαφρύνσεων.
• Παραχώρηση για πρώτη φορά του δικαιώματος για την ίδρυση φιλολογικών συλλόγων και την έκδοση εφημερίδων.

Τη συμφωνία υπέγραψαν από Οθωμανικής πλευράς ο βαλής της Κρήτης (γενικός διοικητής) Κωστάκης Αδοσίδης Πασάς, ο στρατηγός Μουχτάρ Πασάς και ο Σελίμ Εφέντι, ενώ από χριστιανικής πλευράς οι εκπρόσωποι της «Παγκρητίου Επαναστατικής Επιτροπής», Γεώργιος Παπαδοπετράκης, Κωσταρός Βολουδάκης, Ιωάννης Σφακιανάκης, Χαρίλαος Ασκούτσης, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, Αντώνιος Μιχελιδάκης, Ζ. Θειακάκης, Κυριάκος Χατζηδάκης, Στυλιανός Σταυρούδης, Αντώνιος Σήφακας και Α. Μενεγίδης.

Η Σύμβαση επικυρώθηκε τις αμέσως επόμενες μέρες με φιρμάνι του Σουλτάνου, ο οποίος τον Νοέμβριο του 1878 διόρισε βαλή της Κρήτης τον ελληνικής καταγωγής χριστιανό αξιωματούχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Ισκεντέρ Πασά (Αλέξανδρο Καραθεοδωρή).

Η Σύμβαση της Χαλέπας εφαρμόστηκε μέχρι την επόμενη εξέγερση των Κρητικών το 1889. Τα 11 χρόνια της εφαρμογής της αθετήθηκε πολλάκις από την Οθωμανική διοίκηση, όπως και ο Οργανικός Νόμος του 1868, και υπονομεύτηκε από την οξεία πολιτική και κομματική διαμάχη μεταξύ «Καραβανάδων» (συντηρητικών) και «Ξυπόλυτων» (φιλελεύθερων).

http://www.daypress.gr/index.aspx?aid=14111&cid=31

Ανεκμετάλλευτος θησαυρός από τα προϊόντα της ελιάς

ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ πρακτικές του ελαιουργείν, τα ζητούμενα σήμερα είναι πολλά: από το πώς να αξιοποιήσουμε με πλήρη τυποποίηση και πιστοποίηση το παραγόμενο ελαιόλαδο μέχρι το πώς να εκμεταλλευθούμε τα παραπροϊόντα ελαιοτρίβισης που σήμερα καταλήγουν σε πλαγιές και παραλίες...

Αν παράλληλα λάβουμε υπόψη μας ότι οι κύριες αιτίες θανάτου στον ανεπτυγμένο κόσμο είναι τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος, τα κακοήθη νεοπλάσματα και τα νοσήματα του αναπνευστικού συστήματος, τότε μπορούμε εύκολα να δούμε το κενό αγοράς που υπάρχει για τα προϊόντα της ελιάς. 

Κενό αγοράς 

Η Ελλάδα είναι η τρίτη σε ποσότητα ελαιοπαραγωγός χώρα της υφηλίου. Είναι ένα δεδομένο που λογικά θα σήμαινε πολλά έσοδα απ' αυτόν το διατροφικό χρυσό, που είναι το ελαιόλαδο αλλά και όλα τα άλλα προϊόντα της ελιάς (π.χ. πάστα, ελαιάλευρα κ.λπ.)! 

Σε μια χώρα που όλοι μας γνωρίζουμε τα οφέλη της μεσογειακής διατροφής και άρα θα μπορούσαμε να «πουλήσουμε» πιο εύκολα στις αγορές του κόσμου τα προϊόντα που αποτελούν την βάση της μεσογειακής διατροφής, γιατί δεν μπορούμε να πείσουμε τις αγορές; Τι να φταίει άραγε και δεν έχουμε ανάλογα υψηλή θέση στις εξαγωγές ελαιολάδου και άλλων προϊόντων ελιάς; 

Με άλλα λόγια, γιατί δεν θέλουμε ή μάλλον καλύτερα γιατί δεν μπορούμε να μετουσιώσουμε σε επιχειρηματικό προϊόν και άρα κέρδος το ήδη γνωστό εδώ και χρόνια επιστημονικό δεδομένο: «Οι Κρητικοί χάρη στην υψηλή κατανάλωση ελαιολάδου έχουν πολύ χαμηλά ποσοστά καρδιοπαθειών αν και έχουν υψηλή χοληστερίνη»; 

ΑΕΙ και ΑΕΠ 

Πολλές απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα μπορούν να δοθούν αν δούμε τα προγράμματα σπουδών στα ελληνικά ΑΕΙ. Πόσα ελληνικά πανεπιστήμια επικαιροποιούν τα προγράμματα σπουδών τους, ώστε να δίνουν τα κατάλληλα επιχειρηματικά εφόδια στους αποφοίτους τους για τον στίβο του επιχειρείν και άρα μιας καλύτερης ποιότητας ζωής απαλλαγμένης από δημοσιοϋπαλληλικές νοοτροπίες και πρακτικές; Με άλλα λόγια, τα ΑΕΙ πόσο βοηθούν στην αύξηση του ΑΕΠ; Ή μάλλον καλύτερα, πόσο θα μπορούσαν να βοηθήσουν αν δίδασκαν απλά μαθήματα επιχειρηματικής πρακτικής συνάμα με μαθήματα χημείας και τεχνολογίας τροφίμων; 

Χύμα «χρυσός» 

Ας δούμε μερικά δεδομένα σχετικά με το ελαιόλαδο: η τιμή παραγωγού σήμερα στην Ελλάδα είναι περίπου 2,5 ευρώ το λίτρο, ενώ στις αγορές της Βόρειας Ευρώπης ένα λίτρο τυποποιημένου πιστοποιημένου ελαιολάδου μπορεί να φτάσει και τα... 18 ευρώ το λίτρο (πάνω από 700% αύξηση!). Αυτή η προστιθέμενη αξία καρπώνεται όχι από τον άνθρωπο που κάνει την πιο σημαντική δουλειά (την παραγωγή!) αλλά από το μεσάζοντα, τον μεταφορέα, τον τυποποιητή και τον τελικό πωλητή. Μιλάμε για μια αλυσίδα ανθρώπων που ουσιαστικά απομυζούν ένα κέρδος που κάλλιστα θα μπορούσε να καταλήγει στις τσέπες των... παραγωγών. 

Πέρα από μεμψιμοιρίες και γκρίνιες, ιδού πεδίο δόξας λαμπρό: το χύμα ελαιόλαδο θα μπορούσε να εμφιαλώνεται και να τυποποιείται σε καθετοποιημένα ελαιουργεία/εμφιαλωτήρια εφαρμόζοντας όλες τις απαιτήσεις περί ασφάλειας τροφίμων, με καθετοποιημένη ιχνηλασιμότητα και όσα συναφή ορίζει η ευρωπαϊκή νομοθεσία περί τροφίμων. Τα προϊόντα αυτά (σε μοντέρνα μπουκάλια και με ετικέτες με χρήσιμη πληροφόρηση των καταναλωτών) θα μπορούσαν να εξαχθούν σε όλο τον κόσμο αυξάνοντας το ΑΕΠ και βελτιώνοντας το ισοζύγιο εισαγωγών/εξαγωγών.

Γιατί δεν κάνουμε κάτι τέτοιο αλλά προτιμάμε να πουλάμε (ως παραγωγοί) το εξαιρετικό μας ελαιόλαδο σε Ιταλούς και Ισπανούς προς 2,5 ευρώ το λίτρο; Τον στόχο των 18 ευρώ το λίτρο πόσοι έλληνες παραγωγοί μπορούν όχι να τον πετύχουν αλλά να τον ονειρευτούν; 

Κι όμως δεν είναι κάτι δύσκολο ή φανταστικό: μικρές κατά τόπους μονάδες το έχουν κάνει ανά την Ελλάδα. Ενας από τους φοιτητές μου πριν από λίγα χρόνια το έκανε με μεγάλη επιτυχία και με πολλούς όμως κόπους. Το υπ. Ανάπτυξης θα μπορούσε άμεσα να προωθήσει προγράμματα χρηματοδότησης επενδύσεων σε αυτό τον τομέα ώστε να «στηθούν» τέτοιες μονάδες αλλά και υποστηρικτές μονάδες παραγωγής υλικών συσκευασίας. Μόνο με τέτοια πολιτική στρατηγική από το υπουργείο θα μπορούμε να υποστηρίξουμε τα ελληνικά προϊόντα και παραγωγούς, δημιουργώντας παράλληλα πολλές νέες θέσεις εργασίας αλλά και προϊόντα υψηλής προστιθέμενης αξίας. Πέρα από μνημόνια και τρόικες, η Αθηνά μάς δείχνει τον επιχειρηματικό δρόμο ακόμα και σήμερα. Το κλαδάκι της ελιάς κρύβει πολλά ευρώ, αλλά και γεύση, άρωμα κι ευμάρεια...

Του ΓΙΑΝΝΗ ΖΑΜΠΕΤΑΚΗ 

Επίκουρος καθηγητής Χημείας Τροφίμων 

στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, 

izabet@chem. uoa.gr

http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=25/09/2011&id=312542 

Χρυσοφόρος η αλόη βέρα

Πριν από 15 χρόνια, ο Ηλίας Χρονάκης φύτεψε ένα φυτό αλόης βέρα (aloe vera) ύψους μόλις δέκα εκατοστών στην περιοχή Τσούτσουρος, στα νότια του νομού Ηρακλείου Κρήτης. 

 

Σήμερα ο 77χρονος καλλιεργητής διαθέτει 200.000 φυτά, έχει δημιουργήσει τη μοναδική φυτεία αλόης που υπάρχει στην Ελλάδα και μία από τις ελάχιστες της Ευρώπης (υπάρχουν μόνο στην Ισπανία). Παράλληλα, συζητά με ξένους υποψήφιους επενδυτές ώστε η εταιρεία του «Louis Aloe» να δημιουργήσει μονάδα επεξεργασίας αλόης και διάθεσής της εντός και εκτός Ελλάδας. 

Μηχανικός στην Αεροπορία Στρατού, ο Ηλίας Χρονάκης παραιτήθηκε στα 32 του και έφυγε στο Βανκούβερ του Καναδά για να ανοίξει συνεργείο αυτοκινήτων. Γνώρισε την αλόη από μια κρέμα που του συνέστησαν να χρησιμοποιεί για να επουλώνει τους καθημερινούς μικροτραυματισμούς και τα γδαρσίματα στα χέρια. Φύτεψε αλόη στον κήπο του στον Καναδά κι αποφάσισε να ασχοληθεί σοβαρά με την καλλιέργεια του φυτού όταν επέστρεψε στην Ελλάδα. 

«Πήρα την απόφαση να ασχοληθώ με την καλλιέργεια αλόης βέρα όταν υποχρεώθηκα να πουλήσω το λάδι που έβγαζα προς 1,95 ευρώ το κιλό ενώ μου στοίχιζε 2,5 ευρώ. Θύμωσα τόσο πολύ, που πήρα μια μέρα τη μπουλντόζα και ξερίζωσα τις πιο πολλές ελιές μου. Νόμιζαν ότι τρελάθηκα. Αφησα μόνο όσες βρίσκονταν γύρω στο χωράφι για να διακρίνονται τα όρια, να βγάζω το λάδι που χρειαζόμουν και για έχουν ίσκιο οι εργάτες που θα δούλευαν για την αλόη...» εξηγεί ο Η. Χρονάκης για το πώς αποφάσισε να κάνει το καλλιεργητικό άλμα. Σε μια περιοχή όπως η Κρήτη όπου το λάδι αποτελεί σήμα κατατεθέν. 

Ο ίδιος εκθειάζει τα πλεονεκτήματα από την καλλιέργεια αλόης σε σύγκριση με άλλων καλλιεργειών όπως της ελιάς ή του αμπελιού. «Θεωρείται ο κρίνος της ερήμου, περιέχει 200 οργανικά συστατικά, χρησιμοποιείται ευρύτατα από τη φαρμακευτική βιομηχανία και χαρακτηρίζεται ελιξίριο νεότητας. Χρειάζεται ελάχιστο πότισμα και περιποίηση. Απλώς ανοίγεις το λάκκο, φυτεύεις και περιμένεις το φυτό να μεγαλώσει. Σε αντίθεση με την ελιά ή το αμπέλι από τα οποία ο καρπός μαζεύεται μόνο μια συγκεκριμένη εποχή, από την αλόη μπορείς να κόβεις φύλλα για να πάρεις το ζελέ τους οποιαδήποτε στιγμή. Οποτε υπάρχει παραγγελία, για παράδειγμα». 

Ιδανικά μέρη 

Σύμφωνα με τον κρητικό καλλιεργητή ιδανικά μέρη για να καλλιεργηθεί η αλόη είναι τα παραλιακά, όπου δεν υπάρχει παγωνιά. Για το λόγο αυτό θεωρεί ότι προσφέρονται για την καλλιέργεια περιοχές όπως η Κρήτη, η Ρόδος, η Μυτιλήνη, η νότια Πελοπόννησος. 

Το κόστος για την καλλιέργεια της αλόης είναι ιδιαίτερα προσιτό εκτιμά ο Η. Χρονάκης. «Σε ένα στρέμμα μπορούν να φυτευτούν έως 1.200 φυτά τα οποία κοστίζουν από 2 ευρώ για ένα φυτό 10 εκατοστών μέχρι 20 ευρώ για ένα φυτό ηλικίας ενάμισι έτους, το οποίο ύστερα από ένα χρόνο θα βρίσκεται σε παραγωγική ηλικία». Δεν χρειάζεται, ωστόσο, να δαπανήσει μεγάλο ποσό αφού ένα φυτό «μάνα» μπορεί να δημιουργήσει τουλάχιστον δέκα παραφυάδες μόλις συμπληρωθούν δυόμισι χρόνια, καθεμία από τις οποίες αποτελεί ένα νέο φυτό. Υπολογίστε ότι ένα φυτό φτάνει σε παραγωγική ηλικία όταν συμπληρωθούν δυόμισι χρόνια, ενώ ένα χρόνο αργότερα μπορεί κανείς να παίρνει μόνο τα φύλλα του». 

Πόσα χρήματα, όμως, μπορεί να προσδοκά κάποιος από μια τέτοια καλλιέργεια; Σύμφωνα με τον Η. Χρονάκη, όταν το φυτό φτάσει σε παραγωγική ηλικία ώστε να μπορούν να κοπούν τα φύλλα του (σε ηλικία τρισήμισι ετών) ο καλλιεργητής μπορεί να πάρει 15-20 φύλλα από τα οποία παίρνει περί τα 10 κιλά ζελέ (χυμό) αλόης. Η τιμή του χυμού στην αγορά φτάνει τα 10-15 ευρώ το κιλό ενώ οι φαρμακευτικές εταιρείες προσφέρουν έως και 200 ευρώ το κιλό για προϊόν με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. 

Η συγκεκριμένη αγορά θεωρείται ιδιαίτερα δυναμική, καθώς υπολογίζεται ότι το 25% των φαρμακευτικών σκευασμάτων που κυκλοφορούν παγκοσμίως περιλαμβάνουν και αλόη. Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι εισάγονται κατά μέσο όρο από τη Γερμανία περί τους 5 τόνους χυμού αλόης την ημέρα. Παρά το δυναμισμό της συγκεκριμένης καλλιέργειας, ωστόσο φαίνεται πως αντιμετωπίζεται ακόμα ως εξωτικό φρούτο από τις αρμόδιες υπηρεσίες. «Πενήντα τηλέφωνα έκανα αλλά άκρη δεν βρήκα. Δεν υπάρχει υπηρεσία στην Ελλάδα η οποία να μπορεί να πιστοποιήσει αν ο χυμός της αλόης είναι ή όχι τοξικός, απαραίτητη προϋπόθεση για τη συσκευασία της. Υποχρεωθήκαμε να αναζητήσουμε πληροφορίες στο εξωτερικό...» λέει χαρακτηριστικά ο Η. Χρονάκης.

Ο κρητικός καλλιεργητής, ωστόσο, βρίσκεται αυτό το διάστημα σε επαφή με ενδιαφερόμενους ξένους επενδυτές, οι οποίοι αναζητούν φυτείες αλόης και στοχεύει να προχωρήσει άμεσα στη δημιουργία μονάδας επεξεργασίας του φυτού. 

Π.Δ.ΥΦΑΝΤΗΣ
http://www.enet.gr/?i=issue.el.home&date=25/09/2011&id=312546

Ποταμός Μαλίων, η επιστροφή

Είχαμε υποσχεθεί πως θα επιστρέψουμε στον Ποταμό Μαλίων. Τα δραστήρια μέλη του Δικτύου για την Παρακολούθηση της Κατάστασης των Υγρότοπων της Κρήτης, ­μαζί τους και η τοπική κοινωνία, επέστρεψαν στον «τόπο του εγκλήματος» ενισχυμένοι με νέες δυνάμεις.

Συμπαραστάτες μας αυτή τη φορά, στο πλαίσιο της συνεργασίας του Δικτύου με εκπαιδευτικούς φορείς, οι φοιτητές του College Year in Athens οι οποίοι αν και θα έμεναν στην περιοχή μόνο για τρεις μέρες για τις ανάγκες του προγράμματος σπουδών τους, βρήκαν το χρόνο να γνωρίσουν έναν απειλούμενο υγρότοπο προσφέροντας σύντομης διάρκειας αλλά μεγάλης σημασίας εθελοντική εργασία για την προστασία του.

  Οι εθελοντές στον «τόπο του εγκλήματος» - WWF Ελλάς / 

Θ.Γιαννακάκης

Η δράση αυτή ήρθε να συμπληρώσει το καλοκαιρινό εθελοντικό πρόγραμμα του WWF Ελλάς στα Μάλια.

Οι συντονισμένες δυνάμεις του Δικτύου και των εθελοντών φοιτητών έφτασαν στον Ποταμό Μαλίων την Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου. Οι φοιτητές πρώτα συνέλεξαν τα σκουπίδια που άφησαν πίσω τους οι ασυνείδητοι επισκέπτες της περιοχής και στη συνέχεια τοποθέτησαν ενημερωτικές πινακίδες γύρω από τις αμμοθίνες για να τις προστατεύσουν από τα τροχοφόρα που επανειλημμένα εισβάλλουν στο χώρο.

Προηγουμένως είχαν ενημερωθεί με ειδική παρουσίαση από τους ανθρώπους του Προγράμματος για την προστασία των νησιωτικών Υγρότοπων και του Δικτύου για την Παρακολούθηση της Κατάστασης των Υγρότοπων της Κρήτης.

Η ημέρα ολοκληρώθηκε με τους επισκέπτες αρωγούς να «γεύονται» την κρητική φιλοξενία με τσικουδιά και κεράσματα που έφεραν μαζί τους οι πολυτιμότεροι σύμμαχοί μας στην περιοχή, οι πάντα δραστήριοι Σαρπιδονίστας.

Το Δίκτυο για την Παρακολούθηση της Κατάστασης των Υγρότοπων της Κρήτης υποστηρίζεται από το Σύστημα της Coca-cola στην Ελλάδα (Coca-Cola Τρία Έψιλον και Coca-Cola Hellas) μέσα από το πρόγραμμα «Αποστολή Νερό».


ΠΗΓΗ:
http://wwfaction.wordpress.com/2011/09/26/return_malia/

Δυστυχώς, όλα τα έχει ο Καρτερός…

Λίγες εικόνες υποβάθμισης... -

WWF Ελλάς

Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης τους τον υγρότοπο εκβολής Καρτερού, μόλις λίγα χιλιόμετρα από το Ηράκλειο Κρήτης, τα μέλη του Δικτύου για την Παρακολούθηση της Κατάστασης των Υγρότοπων της Κρήτης διαπίστωσαν μία απαράδεκτη από κάθε άποψη κατάσταση.

Η εκβολή του Καρτερού έχει γίνει χώρος στάθμευσης, μετά από επιχωμάτωση, ενώ υπήρξε και επίστρωση του χωμάτινου δρόμου με τσιμέντο. Τα σκουπίδια είναι παντού , και σε μεγάλες ποσότητες, την ώρα που το νερό του ποταμού είναι μολυσμένο με αστικά λύματα. Τα τροχοφόρα κινούνται στις αμμοθίνες – τις λίγες που ακόμη επιβιώνουν – χωρίς να «παρεμποδίζονται» από τις πρόχειρες κατασκευές και τα beach bars. Στην περιοχή υπάρχουν εκτός από τα παράνομα οικήματα και 2 (!) γήπεδα, ενώ για να προκύψουν όλα αυτά έγινε εκχέρσωση της υγροτοπικής βλάστησης.

Ο υγρότοπος, βρίσκεται εντός των Περιοχών Ειδικής Προστασίας I και ΙΙ του Γενικού Πολεοδομικού Σχεδίου (Γ.Π.Σ.) του Καποδιαστριακού Δήμου Νέας Αλικαρναρνασού, σύμφωνα με το όποιο όλα τα παραπάνω, απλά και κατηγορηματικά, ΔΕΝ επιτρέπονται.

Το μωσαϊκό της υποβάθμισης συνεχίζεται... - WWF Ελλάς

Ύστερα από την καταγγελία μας και μία επιπλέον μηνυτήρια αναφορά, ο Εισαγγελέας Ηρακλείου και ο Αστυνομικός Διευθυντής Ηρακλείου επισκέφτηκαν την περιοχή μαζί με τους ερευνητές του WWF Ελλάς και αναμένεται απόδοση ευθυνών. Είχε προηγηθεί επίσκεψη στην εκβολή Αποσελέμη, όπου ο Δήμαρχος Χερσονήσου δεσμεύτηκε να αποκαταστήσει την περιοχή που εκχερσώθηκε πρόσφατα.

Το λυπηρό είναι ότι η κατάσταση στον Καρτερό δεν αποτελεί την εξαίρεση αλλά τον κανόνα σε πολλούς παράκτιους νησιωτικούς υγρότοπους, ιδιαίτερα της Κρήτης. Αν και οι πολίτες έχουν το δικαίωμα αλλά και την ευθύνη να προστατεύσουν τον τόπο τους, δεν φαίνεται να γνωρίζουν τη δύναμη τους ως φυσικά πρόσωπα. Από την άλλη, η καθημερινή υποβάθμιση των νησιωτικών υγρότοπων δεν αφήνει περιθώρια για ολιγωρία.

20/09/2011

http://wwfaction.wordpress.com/2011/09/20/karteros_eisaggeleas/ 

Το χρονικό της ανακάλυψης του όρκου των νέων της Αρχαίας Δρήρου το 1854

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Αθηνά" του 1855





Το 1854 το άροτρο δύο γεωργών από τη Νεάπολη έφερε στο φως την περίφημη επιγραφή με τον όρκο των νέων της αρχαίας πόλης Δρήρου. Οι Τούρκοι κατέσχεσαν το εύρημα και το μετέφεραν στην Κωνσταντινούπολη. 

Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο της Πόλης, ενώ ακριβές αντίγαφό του έχει μεταφερθεί στην αρχαιολογική συλλογή της Νεάπολης.

Ο Όρκος είναι σκαλισμένος σε ένα πεσσό, μια τετράγωνη πέτρα με επιγραφή στις τέσσερις πλευρές. Η επιγραφή περιλαμβάνει τον όρκο 180 εφήβων με την αφοσίωση προς την πόλη τους, το μίσος προς τους εχθρούς Μιλάτιους και Λύττιους και την πίστη προς τους συμμάχους Κνώσιους.

Αναδημοσιεύουμε παρακάτω, την είδηση της έυρεσης του όρκου των νέων της Αρχαίας Δρήρου, όπως αυτή δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Αθηνά» της εποχής αυτής, στο φύλλο υπ. αριθμ. 2234, της 14 Μαρτίου 1855 το οποίο υπέγραφε ο Μ. Βελονάκης.



"...τὸ ὑνίον γεωργοῦ ἀροτριῶντος, προσέκοψεν
αὐλακίζον". (Φωτογραφία: Έφη Ν. Ψιλάκη)

 "Τὸν Δεκέμβριον τοῦ παρελθόντος ἔτους, 1854, τὸ ὑνίον γεωργοῦ ἀροτριῶντος, κατὰ τὴν ἐπαρχίαν Μιραμπέλον τῆς Κρήτης, προσέκοψεν αὐλακίζον. Ὁ γεωργὸς ἀνασκάψας εἶδεν ὅτι τὸ πρόσκομμα ἦν μάρμαρον τετράγωνον τεσσάρων σπιθαμῶν περίπου τὸ ὕψος καὶ μιᾶς τὸ πλάτος· ἐξορύξας προσεκύλισεν αὐτὸ εἰς τὴν ἄκραν τοῦ ἀγροῦ καὶ τὸ ἑσπέρας ἐπανελθὼν οἴκαδε συνεφώνει ἤδη τὴν πρᾶσιν αὐτοῦ πρός τινα οἰκοδομοῦντα οἶκον, διὰ νὰ τὸ θέση ὡς γωνίαν εἰς αὐτόν. Τὴν ἑπομένην ὅμως νύκτα ῥαγδαία βροχὴ καταπεσοῦσα διέλυσε τὸ ἀμφικαλύπτον τὸ μάρμαρον χῶμα καὶ ἀνεφάνησαν γράμματα ἐγκεχαραγμένα ἐπὶ τῶν τεσσάρων αὐτοῦ πλευρῶν. Τὰ γράμματα ταῦτα ἰδὼν διαβάτης τις ὑπέλαβεν ὅτι ὑπὸ τὸ μάρμαρον πρέπει νὰ κρύπτηται θησαυρός· ἐκοινοποίησε δὲ τὴν ἰδέαν του καὶ εἰς δεύτερον καὶ εἰς τρίτον καὶ οὕτως ἀπὸ στόματος εἰς στόμα ἔφθασεν εἰς τὰς ἀκοὰς τῆς Διοικήσεως ἥτις διέταξεν ἀμέσως τὴν μεταγωγὴν τοῦ μαρμάρου εἰς Ἡράκλειον. Ἀλλὰ ποῖος νὰ τὸ ἀναγνώση; Οἱ δυνάμενοι νὰ ἐννοήσωσιν ὁπωσοῦν εἶχον ἤδη διωχθῆ ἕνεκα τῶν περιστάσεων, οἱ δὲ μένοντες ἀδαεῖς δὲν ἦτο βεβαίως δυνατὸν νὰ ἐννοήσωσιν. Ὅθεν ἐκλαβόντες τὸ ἐν τῇ ἐπιγραφῇ πεδ ’ ἁμέραν ἀντὶπόδα, καὶ εὑρόντες κατωτέρω στατῆρας πεντακοσίους καὶἀργύριον , συνεδύασαν ταῦτα παραδόξως πως, καί, Ἄ! λοιπόν, εἶπον, εἰς πεντακοσίους πόδας ἀπὸ τοῦ μαρμάρου κεῖται τὸ ἀργύριον. Ἡ σοφὴ λοιπὸν διοίκησις διατάττει νὰ γίνουν ἀνασκαφαὶ «καὶ ἦν ὁ λόγος ἔργον εὐθύς». Μετ’ οὐ πολὺ εὗρον περικεφαλαίας τινὰς χαλκᾶς, τὰς μὲν σώας, τὰς δὲ καταβεβρωμένας ἐκ τοῦ χρόνου. Τοῦτο ἐδιπλασίασε τὰς προσπαθείας των· ἀλλὰ τέλος πολλὰ καμόντες, καί, τὸ τῆς παροιμίας, ἄνθρακας ἀντὶ θησαυροῦ εὑρόντες, ἐγκατέλιπον μὲν τὰς ἀνασκαφάς, συνέλαβον δὲ καὶ ἐφυλάκισαν τὸν ἀνακαλύψαντα τὸ μάρμαρον, ὑποπτευόμενοι ὅτι δῆθεν αὐτὸς εὑρὼν ἔκρυψε τὸν θησαυρόν· καὶ ἤθελεν ὑποστῆ ὁ ταλαίπωρος τῶν παθῶν του τὸν τάραχον, ἂν κατὰ καλήν του τύχην δύο μαθηταί, φεύγοντες τὴν ἐν Ἀθήναις χολέραν, δὲν ἔφθανον εἰς Ἡράκλειον. Τοὺς μαθητὰς τούτους προσεκάλεσεν ὁ πασᾶς, τοὺς ἔκλεισεν εἰς δωμάτιον ἐπὶ δύο ἡμέρας, καὶ διέταξεν αὐτοὺς νὰ ἐξηγήσωσι τὰ γράμματα· οὗτοι εἶπον ὅτι δὲν πρόκειται ποσῶς περὶ θησαυροῦ, καὶ οὕτω μόλις ἀπέλυσαν τὸν ἄνθρωπον· ὀθωμανὸς δέ τις σύμβουλος ἐπρότεινεν ἀξίαν τῆς τουρκικῆς του κεφαλῆς γνώμην, νὰ θραύσωσι δηλονότι τὸ μάρμαρον, διότι ἐν αὐτῷ κρύπτεται τὸ ἀργύριον! καὶ ἐσώθη μέν, ὡς μανθάνομεν, κατὰ τὸ παρὸν, ἀλλὰ Κύριος εἶδε, ὁποία τύχη τὸ περιμένει. Εἰς τοὺς μνησθέντας μαθητὰς ὁμολογοῦμεν χάριτας, διότι ἀντιγράψαντες μᾶς ἔφεραν τὴν ἐπιγραφήν.

Καὶ ταῦτα μὲν ὡς πρὸς τὴν ἀνακάλυψιν τῆς ἐπιγραφῆς, ἥτις βεβαίως εἶναι πολύτιμος εἰς τὴν φιλολογίαν διὰ τὰ ὁποῖα περιέχει καινοφανῆ πράγματα. Ἡμεῖς δὲ γνωρίζοντες ἐκ τοῦ πλησίον τὴν ἐπαρχίαν ἐκείνην, κρίνομεν καλὸν νὰ περιγράψωμεν ἐν ὀλίγοις τὰς θέσεις αὐτῆς, πρὸς καλητέραν (sic) κατάληψιν τῆς ἐπιγραφῆς· θέλομεν δὲ ξεναγήσει τὸν ἀναγνώστην ἀσφαλῶς ἐπὶ τοῦ πίνακος. Ἀρκεῖ τῷ ὄντι νὰ προσβλέψῃ ὁ βουλόμενος εἰς τὸν τυχόντα πίνακα τῆς Κρήτης, καὶ θέλει ἰδεῖ, εἰς τὸ ἀνατολικοβόρειον αὐτῆς, κόλπον βαθύν, κόλπον τοῦ Μιραμπέλου ἐπιγραφόμενον. Τὴν πρὸς ἀνατολὰς τοῦ κόλπου στερεὰν ἀποτελεῖ ἡ ἐπαρχία τῆς Σητείας, τὴν δὲ πρὸς δυσμὰς ἡ τοῦ Μιραμπέλου πρὸς τὸ μέρος δὲ τῆς τελευταίας ταύτης, ὅπουκεῖταιὁ λιμὴν τοῦ ἁγίου Νικολάου , σώζονται ἐρείπια ἀρχαίας πόλεως, ἥτις πιθανώτατα, κατὰ τὴν περιγραφὴν τοῦ Στράβωνος, ἦτο ἡ Μινώα…… «Πλατύτατη δέ, λέγει ὁ Στράβων, κατὰ τὸ μέσον ἐστὶν (ἡ Κρήτη). Πάλιν δὲ ἐντεῦθεν εἰς στενώτερον τοῦ προτέρου συμπίπτουσιν ἰσθμὸν αἱ ἠϊόνες περὶ ἑξήκοντα σταδίους τὸν ἀπὸ Μινώας τῆς Λυκείων εἰς Ἱεράπυτναν, καὶ τὸ Λιβυκὸν πέλαγος· ἐν κόλπῳ δ’ ἐστὶν ἡ πόλις.» Καὶ τῳόντι εἰς τὸ ἀπέναντι μέρος, κατὰ τὸ Λυβικὸν Πέλαγος, κεῖται ἡ Ἱεράπυτνα, Γεράπετρος σήμερονκαλουμένη.



Ο όρκος των νέων της Δρήρου, όπως δημοσιεύτηκε
 στην εφημερίδα "Αθηνά" στις 14.03.1855



Βαίνοντες ἀπὸ τῶν ἐρειπίων τῆς Μινώας πρὸς δυσμάς, παρὰ τὸν αἰγιαλόν, ἀπαντῶμεν λόφον ἀρκετὰ ὑψηλὸν καὶ ἀπόκρημνον, Ναξιὰ καὶπαρ’ ἄλλων Ὀξιὰ καλούμενον· ἐπ’ αὐτοῦ σώζονται πολλὰ ἐρείπια, καὶ μάλιστα δεξαμενῶν, τὰ ὁποῖα νομίζομεν, εἶναι ἐρείπια τῆς ἀρχαίας Ὀά ξ ο υ , πιθανώτερον δὲ τῆς Νά ξου , τόσῳ μᾶλλον, καθ’ ὅσον καὶ σήμερον ἀκόμη ἀνορύττουσιν ἐκεῖ ἀκόνια τὰ ὁποῖα ὁ Πίνδαρος, ὁμωνύμως τῇ πόλει ταύτῃ, καθ’ ἣν ἐξωρύττοντο καὶ τὸ πάλαι, ὀνομάζει Ναξίας πέτρας. «Ναξίαν πέτραις ἐν ἄλλαις χαλκοδάμαντ’ ἀκόναν.» (Ἰσ. VI΄. 105). Ναξία λίθος, ἡ κρητικὴ ἀκόνη, λέγει καὶ Στέφανος ὁ Βυζάντιος ἐν λέξει Νάξος .

Ἀμέσως ὑπὸ τὸν λόφον τοῦτον, εἰς τὸν μυχὸν τοῦ λιμένος τῆς Σπιναλόγγας, κεῖται χωρίον Ἐλοῦντα καλούμενον μὲ ἐρείπια ἀρχαίας πόλεως, πιθανὸν τῆς Ὀλοῦντος, ἐξ ἧς καὶ τὸ Ἐλοῦντα κατὰ τὸν γνωστὸν τρόπον, καθ’ ὃν αἱ αἰτιατικαὶ τῶν ἀρχαίων τριτοκλίτων ὀνομάτων γίνονται ὀνομαστικαὶ εἰς τὴν ἡμετέραν γλῶσσαν· ὅτι δὲ τὸ ὁ μεταβάλλεται πολλάκις εἴς ε χωρὶς ν’ ἀνατρέξωμεν εἰς ἄλλα παραδείγματα ἀναφέρομεν αὐτὸ τῆς ἐπιγραφῆς τὸ Ἀπέλλω να ἀντὶ Ἀπόλλωνα. Εἰς τὸ corpus Inscriptiorum ὑπάρχει συνθήκη μεταξὺ Ὀλουντίων καὶ Λατίων, καὶ νομίζομεν ὅτι ἂν ἡ Ὀλοῦς ἔκειτο παρὰ τὸ ῥηθὲν χωρίον ἴσως ἡ Λατὼ ἔκειτο ὅπου τὰ νῦν ἡ Σπιναλόγγα. Ἐπειδὴ ἡ Ὀλοῦς κεῖται πολλὰ πλησίον τῆς ὁποίας ἀνεφέραμεν Νάξου, εἶναι πιθανὸν ὅτι ἡ τελευταία αὕτη ἦτο ἀκρόπολις τῆς πρώτης, χρησιμεύουσα ὡς καταφύγιον ἐν ἀνάγκῃ.

Ἀφίνοντες τὴν Ἐλοῦντα καὶ βαίνοντες δυτικῶς καὶ μεσογείως, ἀπαντῶμεν τὸ χωρίον Φουρνὴν καὶ ὀλίγον δυτικώτερα τοῦτον τὸν τόπον, ἐν ᾧ εὑρέθη ἡ ἐπιγραφή. Εἶναι δὲ λόφος κατάφυτος ἀπὸ ἀμυγδαλέας καὶ περιορίζεται ὑπὸ τριῶν κοιλάδων· ὧν ἡ μὲν πρὸς νότον καλεῖται Σκάφ η τοῦ Μιραμπέλου, ἐν ᾗ κεῖνται τὰ πλειότερα τῆς ἐπαρχίας χωρία, ἡ δὲ πρὸς ἀνατολὰς Τριβαξώνας , καὶ ἡ πρὸς βοῤῥᾶν Χῶραι , ὁμωνύμως τῷ λόφῳ, εἰς τὴν κορυφὴν τοῦ ὁποίου σώζονται καὶ ἐρείπια ἐκκλησίας Βυζαντινῆς, ὡς εἰκάζομεν ἀπὸ τὰς ἐπὶ τῶν τοίχων ζωγραφίας, καλουμένης δὲ Ἅγιος Ἀντώνιος. Ἐκτὸς τῶν ἄλλων ἐρειπίων, σώζονται ἐνταῦθα καὶ λείψανα Κυκλωπείων τειχῶν· ἐκαλεῖτο δὲ κατὰ τὴν ἐπιγραφὴν ἡ πόλις Δρῆρος. Βαίνοντες δυτικώτερα εἰς τὴν Σκάφην τοῦ Μιραμπέλου ἀπαντῶμεν πολλὰ χωρία, ἐν οἷς καὶ τὸ καλούμενον Λατσίδα, ἔνθα ὁ πίναξ φέρει ἐν παρενθέσει Λύκαστος· ἀμφιβάλλομεν ὅμως ἂν ἔκειτο αὐτόθι ἡ Λύκαστος, καθόσον οὔτε ἐρείπια φαίνονται καὶ ἡ πέριξ γῆ δὲν εἶναι λευκή· ἐνῷ κατὰ τὸν Ὅμηρον ἡ Λύκαστος ἦτον ἀργινόεσσα·

«Κρητῶν ὁ Ἰδομενεὺς δουροκλυτὸς ἡγεμόνευεν, Οἳ Κνωσσόν τ’ εἶχον, Γόρτυνά τε τειχιόεσσαν, Λύκτον Μίλητόν τε, καὶ ἀργινόεντα Λύκαστον.»

(Ἰλ. Β. 645).

Βορειοδυτικῶς τοῦ χωρίου τούτου παρὰ τὴν θάλασσαν κεῖται ἕτερον χωρίον Μίλατος καλούμενον, σωζομένου ἀπαραλλάκτως τοῦ ὀνόματος τῆς ἀρχαίας Μιλήτου, καὶ δωρικῶς Μιλάτου, τῆς ὁποίας τὰ ἐρείπια εὑρίσκονται αὐτοῦ. Ταύτης γίνεται μνεία ἐν τῇ ἐπιγραφῇ, καὶ ἄποικοι ἐκ τῆς πόλεως ταύτης ἔκτισαν τὴν ἐν Ἰωνίᾳ Μίλητον. «Φησὶ δ’ Ἔφορος, λέγει ὁ Στράβων, τὸ πρῶτον κτίσμα εἶναι Κρητικὸν (ἡ Ἰωνικὴ Μίλητος) ὑπὲρ τῆς θαλάττης τετειχισμένον, ὅπου νῦν ἡ παλαιὰ Μίλητός ἐστι, Σαρπηδόνος ἐκ Μιλήτου τῆς Κρητικῆς ἀγαγόντος οἰκήτορας, καὶ θεμένου τοὒνομα τῇ πόλει τῆς ἐκεῖ πόλεως ἐπώνυμον.» Στρ. Β. ιδ΄. §. β΄

Καὶ ταῦτα μὲν ἡμεῖς ὡς πρὸς τὰς θέσεις τοῦ τόπου, περιμένοντες τὴν κρίσιν τῶν παρ’ ἡμῖν ἀρχαιολόγων ἐπὶ τῆς ἐπιγραφῆς, μέχρις οὗ φθάσῃ αὕτη εἰς τὸ ἀνέκκλητον τοῦ Βακχίου δικαστήριον. Τὸ ὄνομα Μιραμπ έλον τῆς ἐπαρχίας εἶναι βεβαίως Ἐνετικῆς καταγωγῆς, ἀλλ’ ὁ ἐπίσκοπος τῆς ἐπαρχίας λέγεται Πέτρας · ὅθεν εἰκάζεται ὅτι ὑπῆρχε καὶ πόλις Πέτρα, ἄδηλον ὅμως ποῦ ἔκειτο αὕτη. Ὅταν τὶς ἀναλογισθῇ ὅτι κατὰ τὴν ἐπαρχίαν ταύτην, ἓξ μόλις ὡρῶν μῆκος ἔχουσαν, εὑρίσκονται τοσούτων πόλεων ἐρείπια, πείθεται, νομίζομεν, ὅτι ὁ Ὅμηρος δὲν εἶπεν ὑπερβολὴν Ἑκατόμπολιν ὀνομάσας τῆς Κρήτην· ἀλλ’ ὁποία ἐρήμωσις σήμερον! "

MERABELLO LIBRO D'ORO

http://librodoro.blogspot.com/2011/01/1854.html

Οι δύο Ελλάδες...

Επιστρέφοντας από τις διακοπές μου στα Μάλια της Κρήτης έφερα μαζί μου μια θλιβερή διαπίστωση για τους Αθηναίους και τους κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων. Η σημερινή κρίση σε μεγάλο βαθμό χτυπά τα αστικά κέντρα ενώ η επαρχία ή τουλάχιστον οι αγροτικές και τουριστικές περιοχές λόγω της ιδιομορφίας του υφίστανται σε μικρότερο βαθμό τις συνέπειες της κρίσης και μπορούν να επιβιώσουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Όχι ότι και οι περιοχές αυτές δεν είχαν τον θλιβερό απολογισμό τους. Πολλά καταστήματα έχουν κλείσει και υπήρξαν  και τρεις αυτοκτονίες, στο διάστημα που βρισκόμουν εκεί , που οφείλονταν σε παράπλευρες συνέπειες της οικονομικής κρίσης.

Ένα σημείωμα που διάβασα στην εφημερίδα «ΤΟ ΠΑΡΟΝ» παρουσιάζει με αντικειμενικό τρόπο την αλήθεια αυτή που την βίωσα όχι μόνο εγώ αλλά και κάθε κάτοικος αστικών κέντρων που επισκέφθηκε το καλοκαίρι οποιαδήποτε τουριστική ή αγροτική περιοχή της Ελλάδος.

Όλο και περισσότεροι συμφωνούν με τις εκτι­μήσει που από μήνες έχουν διατυπωθεί από σοβαρούς οικονομικούς αναλυτές, που βλέ­πουν μακριά, χωρίς χρωματιστά γυαλιά, ότι η καταιγίδα που σαρώνει τη χώρα μας θα οδηγή­σει σε μια εντελώς άλλη κατάσταση απ' αυτήν που ξέραμε. Σε δύο Ελλάδες! Την Ελλάδα των αστικών κέντρων και την Ελλάδα της περιφέ­ρειας. 

Η πρώτη θα ζήσει πολύ σκληρά τις συνέ­πειες των αλλαγών που προκάλεσε και θα συνεχίσει να προκαλεί  η οικονομική κρίση. Θα είναι δύσκολη η επιβίωση...

Αντίθετα η Ελλάδα της περιφέρειας θα είναι σε πλεονεκτικότερη θέση. Το κηπάκι του κάθε κατοίκου που ζει σε αγροτικές περιοχές  συν το γεγονός ότι το κόστος της καθημερινότητας είναι πολύ πιο φτηνό σε σχέση με τις αστικές περιοχές και  τις μεγαλουπόλεις, δίνει μια ανάσα ζωής από την επιβάρυνση των οικογενειακών οικονομιών από τα άθλια οικονομικά μέτρα της σημερινής κυβέρνησης.  Η  αγροτική πα­ραγωγή και, το κυριότερο, ο τουρισμός, με προτεραιότητα στα νησιά, θα είναι αναγκαία οι δύο άξονες όπου θα κατευθυν­θούν πιο εύκολα οι όποιες μελλοντικές επενδύσεις ανασυγκρότησης της οικονομίας.  Κι αυτό ήδη αρχίζει να διαφαί­νεται. Μικρότερες είναι οι οικονομικές δυσκο­λίες στην περιφέρεια από τα μέτρα. Μια άλλη ένδειξη επιβεβαίωσης του γεγονότος αυτού είναι ότι ήδη πολλοί μετακομίζουν από την Αθήνα στην επαρχία, στο «χωριό» τους.

Η Ελλάδα των δύο ταχυτήτων είναι ένα αναπόφευκτο γεγονός της σημερινής κρίσης.

κγ

Τα «σκιλαράκια» του καλοκαιριού

Ο Choco και η παρέα του

Κάνοντας μια ανάρτηση στο FACEBOOK με φωτογραφίες από την επιστροφή μου στην Αθήνα πληροφορήθηκα τυχαία ότι το ένα από τα σκυλάκια που με συντρόφευαν στις βόλτες μου, στην παραλία των Μαλίων μπροστά από το Dolphin Bar είχε όνομα και τον έλεγαν Choco. Πρόκειται για το σκυλάκι με το περιλαίμιο στην παραπάνω φωτογραφία.

Ο Choco λοιπόν και η παρέα του αλώνιζαν την παραλία συνοδεύοντας τον κάθε περιπατητή δίπλα στο κύμα από την παραλία του παλιού ξενοδοχείου Γραμματικάκη μέχρι το τέλος της παραλίας του Sirens Beach Hotel. Σε όλο το διάστημα, μπερδεύονταν στα πόδια μας και πολλές φορές πότε το ένα και πότε το άλλο, μας έσπρωχναν με  το κεφαλάκι τους για να προχωρήσουμε.

Χαρούμενα, παιχνιδιάρικα έκαναν παρέα με όλους και έτρωγαν και κανένα λουκουμά ή άλλα καλούδια από τα χέρια των τουριστών.

Στον φίλο μου τον «σκιλαράκο» Choco, την παρέα του και στην αφεντικίνα του υποθέτω την Δανάη, που άφησε ένα μήνυμα στο facebook κάτω από την φωτογραφία του Choco, είναι αφιερωμένη η σημερινή ανάρτηση για ένα άλλο πρωτευουσιάνο «σκιλαράκο» που συνάντησε και περιγράφει ο δημοσιογράφος Γιώργος Φρατζεσκάκης στο τελευταίο «Κ» της Καθημερινής.

Περισσότερες φωτογραφίες του Choco και της παρέας του θα βρείτε στο Facebook στο album Ο CHOCO και η παρέα του (Καλοκαίρι 2011)

Κών. Γραικιώτης

 

Τα «σκιλαράκια» του Αυγούστου

Μια απογευματινή βόλτα με την Κίρκη στο κέντρο της Αθήνας παρέα με ένα αδέσποτο φιλαράκι.

Λατρεύω την Αθήνα τον Αύγου­στο! Οσοι την εγκαταλείπουν για να ακολουθήσουν τους άλλους «Αθηναίους» στους Αγίους Τόπους της αναψυκτικής τους Σταυροφορίας είναι προδότες και θα έπρεπε να τους απαγορευ­τεί η επανείσοδος. Φέρτε το τείχος στα διόδια των Αφιδνών!

Η  Αθήνα του Αυγούστου είναι η πόλη που ονειρεύομαι τους υπόλοιπους 11 μήνες. Κάθε μέρα, φορτώνω την Κίρκη στο σακίδιο και ποδηλατώ μέχρι το Σύνταγ­μα. Κάθε μέρα, ξεκινάμε από την Ερμού και κυκλώνουμε τους ενοποιημένους αρχαιολογικούς χώρους, βολτάροντας με την ίδια άνεση που θα έπρεπε να είχε η βασιλική οικογένεια, όταν έκανε τον περίπατο της στα κτήματα του Τατοΐου!

Αλλά δεν είναι αυτό που ήθε­λα να σας πω. Το θέμα μου είναι τα «σκιλαράκια». Ξέρετε: τα καλοζωισμένα αδέσποτα μιας γειτονιάς, που, ξαφνικά, απο­φασίζουν να σε ξεναγήσουν στα λημέρια τους, παρέα με το σκύλο σου, και δεν φεύγουν από το πλευρό σου παρά μόνον όταν η βόλτα τελειώσει...

Η Αθήνα τον Αύγουστο –δεν ξέρω γιατί- είναι γεμάτη με «σκιλα­ράκια», τα αυτόκλητα φιλαράκια (εξ ου και το «ι» στο όνομα τους) των δεσποζόμενων σκύλων και των αφεντικών τους. Προχθές το απόγευμα, ο εικονιζόμενος σκιλαράκος μάς συνόδευσε από την αρχή της Ερμού μέχρι το Αστεροσκοπείο, διασχίσαμε μαζί το λόφο των Μουσών, ήπιαμε καφέ στο Θησείο και επιστρέψαμε στο σημείο όπου είχα κλειδώσει το ποδήλατο. Σε όλο το διάστημα, ενοχλούσε παιχνιδιάρικα την Κίρκη, έσπρωχνε το κεφάλι του στο μπούτι μου και προπορευό­ταν στα σημεία όπου υπάρχουν αγέλες, ανοίγοντας  δρόμο σαν προπομπός αγγελιαφόρος!

Στο τέλος της βόλτας, σκέφτη­κα ότι ήρθε η ώρα για την αμοιβή του. Μπήκα στο πιο κοντινό φαστφουντάδικο (μια στις τόσες, λίγο junk δεν βλάπτει...) και του πήρα μια μερίδα μπιφτέκια. Τα έφαγε, όχι καταβροχθίζοντας τα, όπως θα έκανε ένας πεινασμένος αλήτης, αλλά με μια ευγένεια που φαινόταν να λέει: «Εγώ για την παρέα ήρθα... Αλλά, τέλος πάντων, να μη σας προσβάλω...».

Στο δρόμο για το σπίτι, παρα­τηρούσα την Κίρκη. Θα μπορού­σα να ορκιστώ ότι διέκρινα μια φευγαλέα λάμψη ζήλιας στα μά­τια της. Μπααα. Ιδέα μου...

ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΦΡΑΝΤΖΕΣΚΑΚΗ Ιk9mailbox@yahoo.com

Από το «Κ» της Καθημερινής