Χωρίς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, είναι βέβαιο ότι άλλη θα ήταν η εξέλιξη της Ιστορίας και άλλη ασφαλώς η κατάληξή της
Είμαστε πάντοτε «θεατές των λόγων
και ακροατές των έργων», όπως σημείωνε για τους συγχρόνους του ο
Θουκυδίδης. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι εκείνον, τον Θουκυδίδη, διάλεξε
να μελετήσει και να μεταφράσει ο Μέγας Πρωταγωνιστής της ιστορικής
επετείου.
Πράγματι: η μέριμνα του Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν ακριβώς να παραμερίσει τα μεγάλα λόγια και να εστιάσει την πολιτική του σε πράξεις, στη δυσκολία των πράξεων. Ετσι η Μεγάλη Ιδέα, που αποτελούσε ένα θολό όραμα της Ελληνικής Ιστορίας, ολοκληρώθηκε το 1920 σε μία περίλαμπρη πραγματικότητα· που -αλίμονο- θα ξεθωριάσει πολύ γρήγορα, με μια ανυπολόγιστη εθνική καταστροφή.
Είναι όμως χρήσιμο να ανατρέξει κάποιος, όσο γίνεται πιο σύντομα, στις αιτίες που οδήγησαν, την 1η Δεκεμβρίου του 1913, στον υπερήφανο κυματισμό της ελληνικής σημαίας στο Φρούριο του Φιρκά. Είναι, πρώτα από όλα, το φρόνημα των Κρητικών. Μοιάζει απίστευτο με πόση επιμονή και θάρρος η Κρήτη διεκδικεί την ελευθερία και την εθνική της ολοκλήρωση· και πόσες αιματηρές εξεγέρσεις, υποσχέσεις ή διαψεύσεις χρειάστηκε να βιώσει για να φτάσει στην περιπόθητη στιγμή. Είναι, δεύτερο, οι περίπλοκες προθέσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, που αλλάζουν συχνά πρόσωπο και στρατηγική. Τα δικά τους όμως γεωπολιτικά ή οικονομικά συμφέροντα -ένα αιώνιο και μέγιστο δίδαγμα- προσπαθούν πάντοτε να υπηρετήσουν.
Είναι, τέλος, ο Μέγας Πρωταγωνιστής: χωρίς τον Ελευθέριο Βενιζέλο, είναι βέβαιο ότι άλλη θα ήταν η εξέλιξη της Ιστορίας και άλλη ασφαλώς η κατάληξή της. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποτελούσε πάντα ένα αίνιγμα. Δεν υπακούει εύκολα στις κλασικές περιγραφές ή αναλύσεις. Διότι συνδύαζε τον ρεαλισμό με το όραμα, την ετοιμοπόλεμη διάθεση με την αναζήτηση της ειρήνης, τη διαίσθηση με τον μεθοδικό σχεδιασμό. Λέγεται ότι δεν εγνώριζε το μέτρο. Εχω όμως την αίσθηση ότι το μέτρο για τον Ελευθέριο Βενιζέλο δεν καθοριζόταν από τον κοινωνικό ή τον πολιτικό περίγυρο· ούτε -όπως δυστυχώς συμβαίνει σήμερα- από κάποιες δημοσκοπήσεις. Τα δικά του μέτρα απέρρεαν από τον εσωτερικό του κόσμο, τον αναμφισβήτητα εκρηκτικό, που ωστόσο ήξερε να γίνεται συχνά γαλήνιος και μετριοπαθής.
Το πρώτο, λοιπόν, καίριο δίδαγμα, που αναδύεται από τα γεγονότα της εποχής και παραμερίζεται συχνά από επιπόλαιες αναλύσεις, είναι ο ρόλος της προσωπικότητας στην Ιστορία. Η αλήθεια αυτή είναι ορατή, όχι μόνο στην αρχαία, αλλά και τη σύγχρονη Ελλάδα. Ενώ, αντίστροφα, στον ολισθηρό δρόμο που ακολουθεί σήμερα η πορεία της Ευρώπης, αλλά και στα δεινά που ζει ο τόπος μας, η εμβέλεια των ηγετών, προσώρας τουλάχιστον, εμφανίζεται περιορισμένη και ανίσχυρη. Η Ιστορία δεν φαίνεται να αποκαλύπτει ακόμα τις προθέσεις της.
Διδάγματα δεν αντλεί όμως κανένας μόνον από τη ροή της Ιστορίας, αλλά και από τα γραπτά που τη συνοδεύουν. Στους λόγους, λοιπόν, του Ελευθερίου Βενιζέλου, είτε στη Βουλή των Ελλήνων είτε σε προεκλογικές περιόδους, ανακαλύπτει κάποιος πολλά από όσα λείπουν από τη σημερινή πολιτική σκηνή: τη λιτότητα του λόγου και την πειστική δομή του, την πίστη στις δυνατότητες της χώρας και του λαού της, την εμμονή στις μεγάλες αλλαγές, την απουσία του προσωπικού συμφέροντος. Υπάρχουν, ασφαλώς, και αντιφάσεις, όπως και αχρείαστοι φανατισμοί. Μόνον που αυτά χάνονται στον ορίζοντα της κρητικής ματιάς, που φαίνεται να πηγάζει από την Κρήτη, δεν μένει όμως στα στενά της όρια.
ΗΚρήτη, λοιπόν, χάρη στους αγώνες και αγωνίες του λαού της, αλλά και στην ιδιοφυΐα του πολιτικού που τις εξέφρασε, ζει έναν αιώνα τώρα ελευθερίας και εθνικής ολοκλήρωσης. Θα ήταν όμως ολίσθημα ανεπίτρεπτο αν, σε μια ιστορική επέτειο, που έχει πολυδιάστατη σημασία, παρέλειπα να αναφερθώ σε όσα βιώνει σήμερα η πατρίδα. Μέσα σε αυτό το εφιαλτικό σκηνικό, κάθε πρόβλεψη για την πορεία της Κρήτης, τώρα που εισέρχεται στον δεύτερο αιώνα της εθνικής της ολοκλήρωσης, γίνεται δύσκολη. Μαζί με τη μητέρα πατρίδα, μπορεί όμως να αντλήσουν κάποιου είδους αισιοδοξία από την ίδια την Ιστορία.
Σε όλη την πολυκύμαντη διαδρομή τους, συχνά έζησαν μεγάλες κρίσεις και έφτασαν στην απόγνωση. Αναδύθηκαν όμως με νέες δυνάμεις και επούλωσαν τις πληγές τους. Αν αυτό συμβεί και τώρα -που ο σημερινός ομιλητής είναι βέβαιος ότι θα συμβεί- η ελπίδα είναι ότι η Κρήτη θα δει με άλλες παραμέτρους την πορεία της· και ότι θα αναζητήσει μια άλλη, πιο ουσιαστική ταυτότητα.
Οπως συνηθίζεται να λέγεται, η Κρήτη αποτελεί «το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης». Αυτό της επιβάλλει να κρατήσει ανοικτούς τους δρόμους της ωσμώσεως, της επικοινωνίας και των ανταλλαγών, που υπήρξαν κύρια πάντοτε χαρακτηριστικά της Ιστορίας της· και να σφραγίσει τη διαδρομή της με μια νέα και ριζοσπαστική ματιά για το περιβάλλον, τον πολιτισμό και τη γνώση.
Πέραν όμως και πάνω από τον ορίζοντα, ανάμεσα στους επαναστάτες αλλά και ξεπερνώντας τους, διακρίνεται μια μορφή αυστηρή και ταυτόχρονα οικεία, αποφασιστική αλλά και με την ευγένεια χαραγμένη στο πρόσωπο. Με σταθερή φωνή απευθύνεται στις Μεγάλες Δυνάμεις και τους πληροφορεί για τα δίκαια των Κρητών. Πίσω όμως από τα γυαλιά του σαν να κοιτάζει μακριά στο μέλλον, διατρέχει την Ελληνική Ιστορία και φθάνει ώς εμάς, εδώ, σήμερα.
Καθώς στη σημερινή μεγάλη σύναξη αναγνωρίζει Κρήτες της καρδιάς και Κρήτες της περηφάνιας, τους εκπροσώπους του νησιού, αλλά και της ελληνικής Πολιτείας, καθώς ακούει αγαπημένες μουσικές και ζει τις μνήμες των πολέμων και της ειρήνης εκείνος, ο Μέγας Πρωταγωνιστής, δεν μπορεί να κρύψει ένα δάκρυ. Υστερα ανακτά και πάλι την αυτοκυριαρχία του. «Χρειάζεται ένα καινούργιο Θέρισο», μας ψιθυρίζει. «Τώρα όμως», συνεχίζει, «πρέπει να είναι ένα Θέρισο ειρηνικό, που θα υπερασπίζεται αξίες και όνειρα. Και όπως τότε, θα ανοίξει νέους δρόμους για να πορευθεί η πατρίδα». Στο πρόσωπό του φάνηκε εκείνο το αινιγματικό μειδίαμα, που έχει αποτυπωθεί στις παλαιές φωτογραφίες· και η μορφή του άρχισε να χάνεται στον ορίζοντα.
Σε μας απομένει η ευθύνη να τον ακούσομε, και να ερμηνεύσομε τους χρησμούς του. Τότε και μόνον τότε «των Κρητών οι κοινότητες» θα μπορούν να υπερηφανεύονται όχι μόνον για το παρελθόν και τη μοναδική φύση του νησιού, αλλά για κάτι σοβαρότερο και απείρως δυσκολότερο: ένα μέλλον με θεμέλια σταθερά και ανθρώπινα...
http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=404763
